Zomers Nederland in de 19e eeuw

Als ik ergens vrolijk van word, dan zijn het wel zonnige schilderijen uit de 19e eeuw. Uitgestrekte velden, kleurige bloemen en schattige huisjes geven misschien wel een iets te idyllisch beeld van de 19e-eeuwse zomer. We zien tenslotte niet het harde werken op het land en voelen niet het gebrek aan airconditioning. Toch zijn dit vaak de nostalgische plaatjes die de moderne mens aanspreken. Kijken jullie mee?

Hoewel de thermometer in mijn woonplaats niet de recordtemperatuur van 40 graden heeft aangetikt, was het hier de afgelopen week natuurlijk ook bijzonder warm. Het devies was dan ook om zo min mogelijk te doen, en daarom zat ik niet te veel met mijn neus in de boeken of met mijn ogen op het scherm.

Maar ik heb wel wat leuke weetjes opgedaan. Wisten jullie dat een temperatuur van 30 graden in het Nederland van de 19e eeuw echt heel bijzonder was? De zomers waren eerder rond de 20 graden, of koeler. Dat klinkt niet zo slecht, eigenlijk. Maar wisten jullie ook dat het in de winter wel eens zo koud kon worden, dat het binnenshuis kon vriezen? Een Engels dagboekfragment van eind 18e eeuw vertelt zelfs van zulke vrieskou, dat het water om je mee te wassen meteen bevroor, zodra het van de lampetkan in de waskom gegoten werd. Brrr. Doe mij dan maar zomerplaatjes. Zoals deze!

Zomerlandschap met boerenvrouw op een zandpad (ca. 1840) door Abraham Johannes Couwenberg (1806-1844) [Publiek domein]. De perfecte compositie met de weelderige bomen in de voorgrond, de kleine figuren, en de eenzame molen in het ver uitgestrekte landschap op de achtergrond. Waar zouden deze vrouw en jongen naartoe gaan? Ook vraag ik me af, wat er op het bord aan de rechterkant staat.

Vissersvrouwen op de terugweg van de markt van Vlissingen (ca. 1900) door Johannes Christiaan Karel Klinkenberg (1852-1924) [Publiek domein]. Horen jullie ook het drukke gekakel van de vrouwen die op weg zijn naar huis? Hopelijk hebben ze goed zaken kunnen doen op de markt. En tegen de tijd dat ze thuis zijn, zijn ze weer helemaal op de hoogte van alle roddels in het buurt. Zou dat hondje misschien hopen dat er iets uit de manden valt?

Landschap met de St. Pietersberg (ca. 1840) door George Pieter Westenberg (1791-1873) [Publiek domein]. Zoveel heuvel hebben we in Nederland eigenlijk niet, maar we zijn met dit schilderij dan ook op het randje van ons land. Je moet bijna met een vergrootglas zoeken naar de nietige mensen in al deze natuurpracht. Gaan ze na een dag hooien naar huis?

Nederlandse bloemenmeisjes door George Hitchcock (1850-1913) [Publiek domein]. Het eerste waar ik aan moest denken bij dit schilderij, was het Openluchtmuseum in Arnhem. Stereotype is dit plaatje wel. Ik vraag me af of je aan de klederdracht de plaats van dit tafereeltje zou kunnen aflezen. De van oorsprong Amerikaanse schilder woonde en werkte onder andere in Egmond aan Zee en in Marken.

In de duinen (ca. 1850) door George Pieter Westenberg (1791-1873) [Publiek domein]. Weer een plaatje van Westenberg, ditmaal aan de andere kant van het land. De zee op de achtergrond geeft de kijker wel een heel wijdse blik naar het verre en onbekende.

Mooi hè? Ik vind vooral de plaatjes uit de eerste helft van de 19e eeuw erg idyllisch, en dat is geen toeval. Deze schilderijen vallen namelijk onder de romantische stroming. De kleine mens in een groots, weelderig landschap – dat wilde men graag op het witte doek vastleggen.

De schilderijen van de vissersvrouwen en de bloemenmeisjes laten dan weer meer van het dagelijks leven zien. De figuren zijn groter, maar tegelijkertijd minder precies in beeld gebracht. Het lijken wel snelle snapshots van lang vervlogen momenten. Ook heel mooi om te zien, en om bij te mijmeren. Voorlopig ben ik in ieder geval nog niet uitgekeken.

En dat doe ik graag met een kopje verse muntthee. Hmmm.

10 gedachten over “Zomers Nederland in de 19e eeuw

  1. Mooi die romantische schilderijen.Ik heb een mooi boek gekocht in de museum winkel van Emmen heb in die winkel alleen maar wat door gebladerd ,maar ik ga lekker koffie zetten en er eens serieus in lezen.Was zaterdag in Deventer maar het heerlijke restaurant Het theehuis was vanwege vakantie gesloten het Dickens museum was wel gewoon open

    • Leuk dat je naar het Dickens Kabinet bent geweest. Interessant hè! Toen wij er waren, was het naastgelegen theehuis helaas ook gesloten.
      Mag ik vragen wat voor boek je gekocht hebt in Emmen? Ik ben stiekem wel benieuwd. Veel plezier met lezen, met een kopje koffie. 🙂

    • Ik snap wat je bedoelt, ik heb heel lang ook geen rokken of jurken gedragen. Inmiddels doe ik dat wel, maar een broek blijft praktisch. Dames van – zegge – vóór 1950 wisten echter niet beter en leidden ook in een rok een actief leven.

  2. Geachte Josephine, ik heb veel plezier met uw site. Het schilderij Landschap met St. Pietersberg op deze zomerse pagina is wel aan het randje van het land, zoals u schrijft, maar wellicht niet het randje dat u in gedachten heeft. Het is namelijk Beek bij Nijmegen rond 1830.
    Een ander schilderij dat het dorp vanuit ongeveer deze hoek afbeeldt vindt u hier in een krantenartikel van De Gelderlander: https://www.gelderlander.nl/berg-en-dal/duits-museum-krijgt-schilderij-van-beek-ter-nagedachtenis-aan-nijmeegse-kunsthistoricus~aa770d0b/208033814/
    Het schilderij is bij Teylers in Haarlem, daar is de juiste locatie ook ingevoerd in de database, ik hoop dat u het ook doet
    Vriendelijke groeten, CvW

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.