[Gastblog] De vergeten koning van Holland

Terugkijkend op de periode van vóór de komst van de fotografie is er haast niets wat mensen meer tot leven roept dan een mooi portretschilderij. In mijn onderzoekjes naar de 19e eeuw kom ik er heel wat tegen. En soms zit er dan eentje bij die extra in het oog springt, en je niet zo gauw meer loslaat. Vandaag vertelt huishistoricus Mr. W. over één zo’n portret, en wel van een heel bijzonder iemand – die desondanks bijna niemand kent: Napoleon Louis, de vergeten koning van Holland.

Het is fijn om te mogen schrijven voor een respectabel blog over de hele 19e eeuw; je hoeft je dan namelijk niet te beperken tot de Victoriaanse tijd. Want de voorlaatste eeuw is niet alleen de eeuw van de Britse Victoria, of de drie Nederlandse Willems, maar het is ook de tijd van de Franse Bonapartes. En met hen een hele hoop familiegesteggel.

Nee, deze Napoleon bedoel ik niet. Hier zien de Franse heerser zoals we hem het beste kennen, rond 1810, in zijn indrukwekkende, maar relatief eenvoudige uniform als aanvoerder van het Franse leger, de Grande Armée. Ondanks zijn positie als de machtigste man in Europa was hij het allerliefste bij zijn soldaten. ZolPortret van Napoleon Bonaparte, naar een ingekleurde tekening van Paul Hippolyte Delaroche (1797-1856). [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

De beroemde keizer Napoleon rond 1810. Schilderij naar een ingekleurde tekening van Paul Hippolyte Delaroche (1797-1856) [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

Een echt familiebedrijf

Het verhaal begint met de Corsicaanse nobody Napoléone Buonaparte, die dankzij zijn talenten en een flinke dosis mazzel tijdens de roerige jaren van de Franse revolutie altijd de juiste man op de juiste plaats wist te zijn. In een gevaarlijke tijd voor Frankrijk klom hij op die manier omhoog langs de sociale en politieke ladder, en werd zijn vrij onaanzienlijke huisgezin in een paar jaar tijd gekatapulteerd tot de machtigste clan van Europa.

Op het moment dat Napoleon zichzelf in 1804 uiteindelijk tot keizer kroont van het uit zijn krachten gegroeide Frankrijk, schuift hij zijn eigen broers op de koningstronen van de veroverde buurlanden. Zijn oudere broer Guiseppe wordt koning Joseph I van Spanje, jongste broer Girolamo wordt Jérôme I van het Duitse Westfalen, en zijn zus Maria Anna krijgt als Groot-Hertogin Élisa het Italiaanse Toscane voor haar deel.

v.l.n.r. broers Louis Napoleon, Jérôme-Napoleon en Joseph-Napoleon (door François Gérard), en zus Elisa Bonaparte (door Marie-Guilhelmine Benoist). [Publiek domein].

Dressed to impress! Behalve voor oorlogs- en staatszaken had Napoleon ook een talent voor moderne PR-technieken. Hij werkte daarom niet alleen aan zijn eigen imago als almachtige Keizer der Fransen, maar liet ook ook zijn familie, oorspronkelijk verarmde adel uit Corsica, opnieuw in de verf zetten door zijn hofschilders. v.l.n.r. broers Louis Napoleon, Jérôme-Napoleon en Joseph-Napoleon (door François Gérard), en zus Elisa Bonaparte (door Marie-Guilhelmine Benoist). [Publiek domein]. Compilatie: My inner Victorian.

Niet dat de ambitieuze Franse leider per se zo’n zin heeft om zijn hardbevochten kronen als cadeautjes rond te strooien. Zijn familieleden waren al even ambitieus als hij, en naarmate broerlief een steeds belangrijkere positie voor zichzelf weet te veroveren, worden ze steeds ontevredener over hun eigen status als lage adel.

Ze bestaan het om nota bene tijdens Napoleons kroning in de Nôtre-Dame van Parijs onderling te ruzieën om een stukje van de politieke taart. En als typische Italiaanse familieman kan zelfs de kersverse keizer niet om de wensen van zijn opdringerige familie heen. Bovendien is het uiteindelijk ook praktisch, want ook de grote Napoleon kan nou eenmaal niet zelf overal tegelijk in zijn rijk aanwezig zijn.

De kroning van Napoleon, door Jacques-Louis David (1807). [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

Het ziet er van een afstandje allemaal plechtig uit, maar Napoleons hofschilder David heeft zijn uiterste best gedaan om alles op het schilderij zo harmonieus mogelijk te laten ogen. In werkelijkheid weigerden Napoleons zussen aanvankelijk om de sleep van Josephine te dragen, en zijn op het doek door hofdames vervangen. Ook waren zijn jongste broer Lucien en zijn eigen moeder niet eens bij de plechtigheid vanwege ruzie. Bovendien was de paus zo goed als voor niks uit Rome overgekomen, want Napoleon deed het kronen wel even zelf! Het doek is ook pas drie jaar na de grote dag voltooid. De kroning van Napoleon, door Jacques-Louis David (1807) [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

Konijn van ‘Olland

Belangrijk voor ons verhaal is dat Napoleon de regering van de felbegeerde Nederlanden in 1806 overlaat aan zijn geliefde jongere broer Luigi, die zichzelf ging stijlen als Louis Napoléon. Koning Lodewijk I voor ons, als zijn nieuwe onderdanen.

Lodewijk Napoleon, koning van Holland, Staatsieportret door de Britse schilder Charles Howard Hodges (1809). [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

Lodewijk Napoleon, koning van Holland. Staatsieportret door de Britse schilder Charles Howard Hodges (1809) [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

In tegenstelling tot de wat barse en eerzuchtige Napoleon is Lodewijk van zichzelf een veel zachtaardiger persoon. en wil hij voor zijn Nederlanders een heel ander soort vorst zijn. Terwijl de Franse keizer het liefste het Koninkrijk Holland wil laten functioneren als niets meer dan een winstgevend satellietstaatje – ondergeschikt aan het machtige Frankrijk – is Lodewijk vanaf het begin van plan om zijn koninkrijk zo goed mogelijk te dienen, en zich als vorst zo onafhankelijk mogelijk op te stellen.

Het is daarom spijtig dat in het Nederlandse geheugen Lodewijks belangrijkste wapenfeit blijft dat hij, toen hij zich vanaf het bordes van het Paleis op de Dam officieel voorstelde aan het Nederlandse volk, zich goedbedoeld maar met zwaar accent voorstelde als: “Ik ben Uw konijn!”  De niet al te sterke binnenkomer zorgde wel voor hartelijk gelach.

Goed geïntegreerd

Komisch, natuurlijk. Maar wat daarbij regelmatig over het hoofd wordt gezien, is dat de buitenlandse vorst zich al vroeg voorbereidde op zijn nieuwe functie, door zich enthousiast te storten op het leren van de Nederlandse taal, om daardoor zo goed mogelijk geïntegreerd voor de dag te komen. En, laten we eerlijk zijn; dat hoefde hij als Franse overheerser in principe niet te doen!

Het latere Koninklijk Paleis op de Dam, als het stadhuis van Amsterdam rond 1670, op een schilderij door Gerrit Adriaenszoon Berckheyde (1638-1698). [Publiek domein].

Na aankomst op Huis Ten Bosch voelt Lodewijk Napoleon al gauw de behoefte om op zoek te gaan naar een ruimer paleis, dichter bij het politieke hart van zijn nieuwe vorstendom. Hij kiest voor het monumentale stadhuis midden in de hoofstad Amsterdam – rond de bouw in de 17e eeuw toch al groter dan de meeste koninklijke paleizen van die tijd -, en laat het ombouwen tot het Koninklijk Paleis. Hier zien we het oude stadhuis op de Dam, rond 1670, op een schilderij door Gerrit Adriaenszoon Berckheyde (1638-1698). [Publiek domein].

Het is aardig om te lezen dat Lodewijk in privé-correspondentie dapper oefent op wat voor hem als geboren Corsicaan en import-Fransman een compleet vreemde, derde taal was. Toch is de koning een ijverige student, die voor zijn studie Nederlands in de leer gaat bij de bekende dichter Willem Bilderdijk, en hoogleraar David Jacob van Lennep. Jawel, vader van!

Bij zijn aantreden besluit Lodewijk dat hij voortaan Nederlander zal zijn, en beveelt zijn voltallige Franse hofhouding om over te stappen op de lokale taal. Hij schrijft ontzettend graag met zijn Nederlandse ministers, en klaagt in briefjes aan zijn bevriende minister, baron Röell, over diens afwezigheid, want ‘zonder Hollands gesel ik con niet al den dagen less nemen’, en spoort hem aan om vooral te antwoorden ‘in talen Hollandsch’. Iemand heeft duidelijk zijn huiswerk gedaan.

Ondanks de regelmatig gevoelde onvrede over de Franse overheersing, kweekt Lodewijk met zijn voorbeeldige en relatief bescheiden houding gaandeweg steeds meer het respect bij zijn Nederlandse onderdanen.

Dat wil niet zeggen dat iedereen blij is met deze ‘Hollandse fase’ van de nieuwe koning. Leden van zijn hofhouding vinden dat Nederlandse gedoe maar wat ongemakkelijk, en moeten hem uiteindelijk schriftelijk verzoeken om te stoppen met verhuizen binnen Nederland, omdat de koning maar niet kan besluiten of hij Amsterdam, Den Haag of Utrecht voor zijn hoofdstad wil kiezen. Ze kunnen zijn gereis simpelweg niet meer bijhouden.

Het allerminst in haar nopjes is Lodewijks eigen echtgenote, Koningin Hortense. Zij is trouwens tegelijktijd de dochter van de Franse keizerin Joséphine uit een eerder huwelijk, en dus feitelijk  naast Lodewijks echtgenote tegelijkertijd ook zijn schoonzus. In Facebook-termen; ‘het is ingewikkeld’.

Hoe het ook zij, Hortense weigert als vorstin en trotse Française om dat rare taaltje te gaan praten. Zij blijft sowieso het overgrote deel van de tijd liever ver weg, in de paleizen van Parijs, terwijl haar man in het armzalige, gure Holland de lakens uitdeelt. Ondanks hun slechte huwelijk blijft Lodewijk vragen of zijn vrouw nou alsjeblieft bij hem in hun nieuwe koninkrijk komt wonen.

Hortense de Beauharnais, Koningin van Holland, portret door François Gérard (1770-1837). Lodewijk Napoleon, Koning van Holland, portret door de Britse schilder Charles Howard Hodges (1809). [Publiek domein].

Het huwelijk tussen Lodewijk en Hortense was voor beiden bijzonder ongelukkig. De verbintenis was gearrangeerd door Napoleon zelf, die daarmee hoopte zijn nieuwe dynastie te verstevigen door zichzelf op deze manier van erfgenamen te verzekeren. Hortense de Beauharnais, Koningin van Holland, portret door François Gérard (1770-1837). Lodewijk Napoleon, Koning van Holland, portret door de Britse schilder Charles Howard Hodges (1809) [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

De neefjes van Napoleon

Datzelfde geldt voor hun twee kinderen, de prinsjes Napoleon Charles en Napoleon Louis. Die wonen bij hun moeder, die dus niet weg wil uit de Franse hoofdstad. Wanneer Lodewijk en Hortense voor de zoveelste keer ruzie maken over de afstand tussen woning en werk, gaat keizer Napoleon aan de kant van de moeder staan.

De prinsen horen en blijven in Parijs, vlakbij hun oom de keizer – die ondanks zijn huwelijk nog altijd kinderloos is. Napoleon is dol op al zijn neefjes en nichtjes, en neemt ondanks zijn strakke schema als keizerlijke workaholic iedere dag de tijd om een uurtje met de kleintjes te spelen, voordat hij zich weer richt op zijn taken als wereldveroveraar.

Keizerin Josephine en Koningin Hortense ontvangen samen met haar kinderen Tsaar Alexander I van Rusland. Schilderij door Hector Viger (1819-1879). [Publiek domein]

Keizerin Josephine (zittend) en haar dochter Koningin Hortense (rechts) ontvangen samen met de kinderen de Russische tsaar Alexander I van Rusland op hun geliefde Château Malmaison. Schilderij door Hector Viger (1819-1879) [Publiek domein].

Bovendien heeft de keizer grootse plannen voor zijn oudste neefje; tegen de wil van pa in ziet Napoleon de jonge Charles als mogelijke opvolger voor de Franse troon. Hij overweegt zelfs adoptie. Lodewijk is not amused: Hij is toch zeker de vader!

Alhoewel… de koning weet dat er al genoeg kwalijke geruchten gefluisterd worden, die beweren dat Lodewijk niet werkelijk de vader van zijn kinderen zou zijn. Zijn eigen broer Napoleon hoeft dan niet ook nog eens zijn eigen naam aan de lijst met potentiele kandidaten toe te voegen! Adoptie blijft dan ook een stap te ver. Maar in 1805 benoemt de keizer wel per proclamatie Napoleon Charles officieel tot kroonprins van Frankrijk.

Koningin Hortense, met haar driejarige zoontje, Prins Napoleon-Louis, door de Franse hofschilder François Gérard in 1807. [Publiek domein].

Koningin Hortense, met haar zoontje Prins Napoleon Charles, door de Franse hofschilder François Gérard in 1807 [Publiek domein].

Zover komt het helaas niet. In de nacht van 4 op 5 mei 1807 overlijdt het jonge prinsje, op vierjarige leeftijd, aan difterie. Lodewijk en Hortense zijn diepbedroefd, en er volgt een periode van toenadering tussen de twee vervreemde echtelieden.

Dan bleef nu nog hun twee jaar oude zoontje Napoleon Louis over. Met het overlijden van zijn oudere broer wordt Lodewijk junior in één klap niet alleen kroonprins van Holland, maar ook de volgende in lijn voor de troon van Ome Napoleon, wiens rijk op dat moment op het hoogtepunt is, en haast onbetwist over heel het Europese vasteland heerst. No pressure!

Koning Lodewijk met zijn zoon Napoleon-Louis als officier. Door Jean-Baptiste Wicar (1762-1834). [Publiek domein].

Een trotse koning Lodewijk, samen met zijn zoon Napoleon Louis als officier. Door Jean-Baptiste Wicar (1762-1834) [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

Denkend aan Holland…

Helaas voor vader Lodewijk doet hij zijn werk iets te goed. Het konijn van Holland ontpopt zich tot een energiek en geliefd leider, die zichzelf en het Koninkrijk Holland steeds verder losweekt van zijn oudere broer en diens Franse belangen. Lodewijk had zich in zijn korte regeertijd laten zien als een zelfbewust koning, die begaan is met het wel en wee van zijn onderdanen.

Wanneer bijvoorbeeld in 1807 een vrachtschip vol buskruit op rampzalige wijze ontploft in Leiden, besluit Lodewijk dat hij direct een bezoek wil brengen aan het getroffen gebied, om de slachtoffers bij te staan. Er zijn tenslotte wel 220 woningen door de ontploffing verwoest. De Nederlandse bevolking is erg geraakt door het optreden van hun koning.

Ook wanneer twee jaar later grote delen van het Nederlandse rivierengebied getroffen worden door een ernstige watersnoodramp, is de koning snel ter plaatse om hulpacties te coördineren, met bewoners te praten, en zelfs eigenhandig zandzakken te helpen verslepen om de dijken te verstevigen.

Koning Lodewijk op het Leidse Rapenburg in 1807, drie dagen na de ramp met het kruitschip. Schilderij door Johannes Jelgerhuis (1770-1836). [Publiek domein].

Koning Lodewijk overziet de reddingswerkzaamheden op het Leidse Rapenburg, drie dagen na de ramp met het kruitschip. Tussen de ravage zien we op de achtergrond de zwaarbeschadigde Saalhal, die ter ere van het optreden van de koning hernoemd werd als de Lodewijkkerk. Schilderij door Johannes Jelgerhuis (1770-1836) [Publiek domein]. Bewerking: My inner Victorian.

Zoiets hadden de Nederlanders nog nooit van één van hun eigen oude Prinsen van Oranje gezien, en ze omarmen hun koning al snel als hun eigen Lodewijk de Goede. De Fransman is erg gelukkig met zijn nieuwe thuisland, en is blij dat men hem zijn vreemde afkomst kan vergeven.

Napoleon is minder onder de indruk van de nieuwe koosnaam, en schrijft terug:

″Broer, wanneer men van één of andere koning zegt dat hij ‘goed’ is, betekent dat dat hij als heerser gefaald heeft.”

Het verschil tussen de twee moge duidelijk zijn…

Broedertwist op hoog niveau

De band tussen beiden bekoelt nog verder naarmate Napoleons tegenslagen op het slagveld zich opstapelen. De oorlogszuchtige veldheer heeft geld en troepen nodig om het vijandige Oostenrijk en Rusland het hoofd te bieden, terwijl loyale legers in de Hollandse kustgebieden de Franse achterhoede moeten verdedigen tegen de Britten. Maar Lodewijk weigert om zijn Nederland financieel verder te laten uitkleden, en nog meer Nederlandse burgers op te roepen om verplicht met Napoleons Grande Armée mee te vechten.

Wanneer zijn jongere broer keer op keer keizerlijke bevelen naast zich neer blijft leggen, is de maat vol. Napoleon is woest: Hij heeft een ondergeschikte bestuurder nodig om een satellietstaat te runnen, niet een omhooggevallen halve Hollander met – hoe verzint ‘ie het? – eigen ideeën. Maar Lodewijk voelt zich zeker van zijn zaak. ‘Nee’ is ‘nee’ – zelfs voor de keizer van Frankrijk.

Detail uit Anno 1809. Lodewijk Napoleon verdedigt Hollands onafhankelijkheid tegenover Napoleon, door Herman Ten Kate (1863). [Publiek domein].

De kunstenaar heeft hier de discussies tussen Lodewijk en zijn broer Napoleon mooi verbeeld, maar ik kan me zo voorstellen dat de werkelijke gesprekken tussen keizer en koning een stuk onprettiger verliepen. Detail uit Anno 1809. Lodewijk Napoleon verdedigt Hollands onafhankelijkheid tegenover Napoleon, door Herman Ten Kate (1863) [Publiek domein].

Dat kan natuurlijk niet lang goedgaan. Napoleon beschuldigt Lodewijk ervan Nederlandse belangen boven die van Frankrijk te plaatsen – wat klopt -, en trekt eenzijdig bijna alle Franse troepen uit Holland terug. Net op dat moment ruiken de Engelsen bloed, en ondernemen hun invasie van Antwerpen en Vlissingen. Met alleen 9000 soldaten kan Lodewijk niets beginnen tegen een overmacht van wel 40.000 Britse troepen.

Vanuit Frankrijk worden er vervolgens met gemak 80.000 Franse soldaten terug de grens over gestuurd, en de Britten worden teruggeslagen. Na deze ‘reddingsactie’ stelt de keizer fijntjes voor dat Lodewijk het bewind neerlegt, aangezien hij duidelijk gefaald heeft in zijn taak om het Koninkrijk Holland te beschermen. Zelfs dan piekert Lodewijk er niet over om af te treden, en verklaart de aanwezigheid van de Franse troepenmacht als ‘onwettig’. Je moet maar durven!

Koning voor twaalf dagen

Uiteindelijk kan Lodewijk geen weerstand bieden aan zijn machtige broer. En dan neemt Lodewijk een opmerkelijk besluit… Het valt niet te zeggen of het uit liefde, angsthazerij, of vertrouwen in de goede afloop is, maar op 1 juli 1810 doet Lodewijk I op het allerlaatste moment toch afstand van de troon. Vervolgens kroont hij – om de onafhankelijkheid van het koninkrijk te bewaren – zijn amper zesjarige zoontje Napoleon Louis tot Lodewijk II, Koning van Holland!

Portret van prins Napoleon-Louis Bonaparte, Lodewijk II, Koning van Holland. Door Félix Cottrau (1799–1852). [Publiek domein].

Daar is ‘ie dan! Dit is het portret van prins Napoleon Louis Bonaparte, heel even Lodewijk II, Koning van Holland. Het precieze jaartal van dit schilderij is helaas onbekend. Schilderij door Félix Cottrau (1799–1852) [Publiek domein]. Bewerking en digitale restauratie: My inner Victorian.

De volgende dag vlucht de gewezen koning zelf vanuit Haarlem naar Oostenrijk; Napoleons kroonprins staat dan alleen – met zijn moeder als regentes – récht tegenover zijn machtige oom de keizer. Lang kan de kleine koning dan ook niet van zijn speelgoedrijkje genieten. Weer een dag later valt een groot Frans leger Nederland binnen om het keizerlijk gezag te herstellen.

Napoleon draait Lodewijks besluit terug, zet zijn neefje met zachte hand af, en lijft het Koninkrijk Holland in bij het keizerrijk. Frankrijk ligt vanaf dat moment officieel aan de Noordzee. Op keizerlijk bevel wordt de kleine Napoleon Louis terug naar Parijs gebracht; in totaal is hij maar twaalf dagen koning geweest.

Een kaart van het Grand Empire in 1812, [Publiek domein].

Een kaart van het Grand Empire in 1812, op het hoogtepunt van zijn omvang, inclusief de Lage Landen en grote delen Noord-Italië. Daarnaast waren Spanje, de meeste van de Duitse staten, Polen en de rest van Italië alleen nog op papier geen onderdeel van Frankrijk. Napoleons macht was op dat moment echter al over zijn hoogtepunt heen [Publiek domein].

Oom Napoleon neemt zijn kleine neefje gelukkig niks kwalijk, en laat hem rustig regeren over het kleine en ongevaarlijke Duitse hertogdom Berg, waar Napoleon Louis tot aan de grote nederlaag van keizer Napoleon zelf mag aanblijven als ‘groothertog’.

Wanneer Napoleons nieuwe keizerin hem een jaar later in 1811 een eigen zoon schenkt, wordt deze Napoleon François al bij zijn geboorte Koning van Rome. Tegelijkertijd verliest zijn jonge neefje Napoleon Louis in één keer zijn aanspraak op de keizerstroon.

Napoléon François Joseph Charles Bonaparte, de zoon van Keizer Napoleon. Schilderij door Moritz Daffinger. [Publiek domein].

Napoléon François Joseph Charles Bonaparte, de zoon van Napoleon met zijn tweede keizerin, de Oostenrijkse prinses Marie Louise. Hij was korte tijd Napoleon II – al was het maar op papier. Na zijn dood in 1832 werd hij bekend als ‘L’Aiglon‘ (het adelaartje). Schilderij door Moritz Daffinger [Publiek domein].

Broer Lodewijk blijft in ongenade, en aan hem wordt asiel verleend door het vijandige Oostenrijk, waar hij zich tot 1813 terugtrekt. Wanneer zijn grote broer dan vernederend verslagen uit Rusland terugkeert, probeert Lodewijk nog één keer om de troon van Holland terug te vragen bij zijn broer. Napoleon zegt natuurlijk ‘nee’. Daarna zou het bovendien niet lang meer duren voordat ook de grote Napoleon helemaal niks meer te zeggen heeft…

Nog één laatste keer

Wanneer Napoleon in 1815 eindelijk door de verzamelde Europese grootmachten bij Waterloo definitief wordt verslagen, is er geen sprake meer van een vergroot Frankrijk; laat staan van een Koninkrijk Holland. De Europese grenzen worden opnieuw ingetekend, en de Oranje-Nassaus worden heer en meester gemaakt over het nieuwe Verenigde Koninkrijk der Nederlanden, waar ook de Zuidelijke Nederlanden – het latere België – en Luxemburg aan toegevoegd zijn.

Napoleon bij Fontainebleu, 31 March 1814, door Paul Delaroche in 1846. [Publiek domein]

Oud, moe, chagrijnig en verslagen: Zo zagen zijn vijanden de grote veroveraar het liefste. Napoleon maakt hier – ten tijde van zijn gedwongen abdicatie in 1814 – een onhebbelijke en meelijwekkende indruk. Maar in zijn hoofd maakt hij vast alweer grootse plannen voor zijn comeback. Napoleon bij Fontainebleu, 31 maart 1814, door Paul Delaroche (1846) [Publiek domein].

Nu alles voorbij is wil Lodewijk graag nog eens terugkeren naar Nederland. Maar dat staat Willem I niet toe. Pas na diens dood krijgt de oude Lodewijk in 1840 eindelijk toestemming van koning Willem II, om nog één keer zijn geliefde Holland te bezoeken.

Hij reist voor de zekerheid onder een valse naam. Toch wordt hij herkend, en de bevolking komt er via-via achter dat het écht hun oude koning is! Een juichende menigte verzamelt zich onder het raam van zijn hotelkamer, en een ontroerde Lodewijk geniet nog één laatste keer van de genegenheid van zijn voormalige onderdanen.

Zal hij nog gedacht hebben aan zijn eigen woorden uit zijn afscheidsproclamatie, van zo’n 30 jaar eerder?

“Hollanders, Nimmer zal ik een goed en deugdzaam Volk vergeten, zooals gy zyt: Myne laatste gedachte, zoowel als myne laatste zugt, zullen voor uw geluk zyn.”

Zes jaar later overlijdt hij. Zijn zoon Napoleon Louis ligt dan al in het graf van zijn vader op hem te wachten. Hij was gestorven in 1831.

Napoleon-Louis rond 1830. Portret door Jean-Baptiste Fortuné de Fournier (1797-1864). [Publiek domein].

Lodewijk junior rond 1830, en hier dus ongeveer 25 jaar oud. Zou hij nog wel eens gedacht hebben aan zijn 12 dagen op de Nederlandse troon? Portret door Jean-Baptiste Fortuné de Fournier (1797-1864). [Publiek domein] Bewerking: My inner Victorian.

Plottwist: Toch nog een Bonaparte op de troon

De twee oudste zonen van Lodewijk sterven dus eerder dan hijzelf. Maar herinneren jullie je nog, dat Hortense en Lodewijk na het overlijden van hun eerste zoon even een betere periode in hun huwelijk hadden gehad? Hieruit was een derde zoon geboren: Charles Louis Napoléon.

Uitendelijk lukt het deze Bonaparte om met de wilskracht van zijn oom én de bekwaamheid van zijn vader nog één keer aan het hoofd te staan van een Frans keizerrijk – als Napoleon III. Hij wordt uiteindelijk de drijvende kracht achter een nieuw en modern Parijs.

Wat een verhaal, hè? Vader Lodewijk verliest dan wel het koninkrijk dat hij voor zijn kinderen bedoeld had, maar zijn jongste zoon wint voor zichzelf alsnog de troon van Frankrijk. Daarmee is hij de laatste Bonaparte, want na zijn afzetting in 1870 zal Frankrijk voor eens en altijd een republiek blijven.

Vier keer Napoleon, met Napoleon Bonaparte, Napoleon II, Napoleon III, en diens zoontje Napoleon-Louis, op een propagandaposter uit 1858. [Publiek domein].

Een rechte lijn van troonsopvolging? Nee, alleen voor het plaatje. Hier zien we vier keer Napoleon: Keizer Napoleon Bonaparte, diens zoon Napoleon II, keizer Napoleon III, en diens zoontje Louis-Napoleon (toch weer een Lodewijk) op een propagandaposter uit 1858. Een knap staaltje PR, maar zowel vader Lodewijk als broer Louis lijken zelfs hier al helemaal vergeten [Publiek domein].

….Of toch niet? Je zou het bijna niet geloven, maar ook nu nog bestaat er een club Bonapartisten, die sinds de ontbinding van het keizerrijk een lange lijn afstammelingen van Napoleons broer Jérôme naar voren schuift als de rechtmatige opvolgers van Napoleon. Deze Mouvement Bonapartiste, die zelfs over een eigen website en een Facebook-pagina beschikt, zet zich ook anno 2020 nog altijd quasi-serieus in voor het (enigszins onwaarschijnlijke) herstel van het keizerrijk.

Op dit moment beweren Prins Napoleon VII Charles en diens zoon Jean-Christophe – eveneens Prins Napoleon VII – allebei de enige rechtmatige kandidaat voor het keizerschap van Frankrijk te zijn. De Bonapartes zijn duidelijk het onderling ruziemaken nog altijd niet verleerd…

Als ik ergens een zwak voor heb, dan is het wel voor geschiedenis die van geen ophouden weet.

Ik wacht het herstel van het keizerrijk nog maar even rustig af; onder het genot van… een glaasje Napoleon-brandy!


Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:

Bart van Loo, Napoleon: De schaduw van de revolutie (2014).
NPO-documentaire ‘De IJzeren Eeuw’, aflevering 1: De Allereerste Koning (2018).
Omroep MAX-documentaire ‘Napoleon in Holland’ (2019).
House of Bonaparte op Wikipedia.org.
Louis Bonaparte op Wikipedia.org.
Lodewijk Napoleon op Wikipedia.org.
Napoléon-Louis op Wikipedia.org.
Napoleon-Lodewijk op Wikipedia.org.
Napoleon II op Wikipedia.org.
Napoleon III op Wikipedia.org.
Leidse buskruitramp op Wikipedia.org.
Watersnood van 1809 op Wikipedia.org.
Line of succession to the former French throne (Bonapartist) op Wikipedia.org.
Jean-Christophe, Prince Napoléon op Wikipedia.org

5 gedachten over “[Gastblog] De vergeten koning van Holland

  1. Wat een geweldig stuk,echt prachtig .Ik ben heel erg nieuwsgierig naar alles over die tijd en vooral Napoleon.Een paar jaar geleden heb ik hierover een cursus gevolgd op de HOVO bij Hans Renners hij is van de universiteit van Groningen maar hij geeft ook les in Amsterdam.Hij begon met sorry ik spreek geen Frans en dat is prachtig op een cursus over Napoleon.Hij gaf les alsof hij erbij was hij droeg het voor met zoveel passie,ik beleefde alles ,elke les begon hij met de Radetzkymars tot we allemaal zaten ,zijn vrouw verzorgde de video,s en aan het einde had ze een grote schaal Napoleon snoepjes.Zijn Frans wat hij toch af en toe moest praten sprak hij met een Tsjechisch accent en wij maar puzzelen wat zegt hij nou toch.Heb heel veel geleerd op die cursus en daarom heel hartelijk dank voor dit geweldige blog

    • Heel graag gedaan, Wies! Ik ben blij dat je het met zoveel plezier gelezen hebt.

      Ontzettend leuk dat je die cursus hebt gevolgd. Lang geleden kreeg ik van mijn ouders een prentenboek met paginagrote schilderijen van Napoleon, en als kind vond ik hem er echt opstaan als een held, een soort superster. Precies zoals Napoleon zichzelf het liefste zag, natuurlijk…

      Nu ben ik (hopelijk) een stukje wijzer; ik wist al dat Napoleon ook bijzonder arrogant en overmoedig kon zijn, maar na het lezen van de prachtige nieuwe biografie van de Belg Bart van Loo ben ik er nog verder van overtuigd dat de superster van de schilderijen veel menselijker was dan ik dacht.

      Met mijn onderzoekje naar Lodewijk Napoleon kom ik er eigenlijk pas voor het eerst achter dat onze eerste koning misschien wel een beter staatsman is dan zijn wereldberoemde broer. En waarschijnlijk een aardiger mens.

      Zo blijkt maar weer: Je bent nooit te oud om te leren. Bedankt voor het lezen. Ik kijk altijd uit naar je reacties!

  2. Interessant blog en fijne uitleg.
    Ik wist dat er een Napoleon koning van ons land was geweest, dacht eigenlikkk Bonaparte maar snapte het niet goed. Nu is het me volkomen duidelijk inclusief fijne weetjes over hem.

    • Ik ben blij om te horen dat je het helder uitgelegd vindt, Anne-Marie.

      Het is een nogal ingewikkelde periode, die volgens mij in onze schoolboeken nog steeds het liefste overgeslagen wordt, als een onbelangrijke pauze in de geschiedenis van Nederland. Dat is natuurlijk jammer, want daardoor raken dit soort verhalen vergeten.

      Fijn om je zo van dienst te kunnen zijn.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.