Kijktip: The Barchester Chronicles

Afgelopen najaar herontdekten Mr. W en ik de bekroonde BBC-serie The Barchester Chronicles uit 1982. Deze tv-serie is gebaseerd op de eerste twee delen van een populaire Victoriaanse boekenreeks, geschreven tussen 1855 en 1867 door Anthony Trollope. We beleefden zeven heerlijke avonden vol smeuige dialogen, geveinsde formaliteiten en dubbele spelletjes, tegen een achtergrond van beeldige luifelhoedjes, crinolines en hoge hoeden.

Moderne Netflix-series zijn negen van de tien keer niets voor mij: verwarrend snel gesneden actiescènes, karakters die in een flits worden geïntroduceerd en net zo snel weer worden afgevoerd, en onderkoelde dialogen die zonder pardon worden afgebroken. Nee, doe mij maar een Victoriaans verhaal, met bijbehorend ritme.

Mr. Slope, gespeeld door Alan Rickman, en Eleanor, de jongste dochter van Mr. Harding, gespeeld door Janet Maw. Promotiefoto voor The Barchester Chronicles © BBC 1982 (via IMBD).

Mr. Slope, gespeeld door een nog jonge Alan Rickman, en Eleanor, de jongste dochter van Mr. Harding, gespeeld door Janet Maw. Uit: The Barchester Chronicles © BBC 1982 (via IMBD).

The Barchester Chronicles stamt alweer uit 1982, en dat betekent dat het tempo naar huidige maatstaven nogal traag is. Maar dit past juist uitstekend bij de sfeer van de oorspronkelijke Victoriaanse romans. Per scène lijkt er misschien niet zo veel te gebeuren, maar de levensechte karakters en gelaagde dialogen blijven je nog lang bij nadat je de tv hebt uitgezet. De serie is dus ideaal om een paar avonden helemaal weg te kruipen in een andere wereld.

In zeven afleveringen volgen we de beslommeringen van Mr. Septimus Harding (Donald Pleasence), de vriendelijke oude beheerder van een klein gasthuis met twaalf oude mannen. Deze bejaarde heren rekenen voor hun rustige oude dag op de vrijgevigheid van de lokale kerk. Mr. Harding leeft zelf ook in alle rust in het naastgelegen parochiehuis, samen met zijn jongste dochter Eleanor. Daar wijdt hij zijn tijd aan het werk van God, het helpen van de armen, en het spelen op zijn geliefde cello. Zware arbeid is het niet.

“Invited? We must organise a prior engagement as quickly as possible.” – Mrs. Grantly

Deze vredige status quo wordt echter ruw verstoord, wanneer hervormingsgezinde journalisten vraagtekens stellen bij de vriendjespolitiek en zelfverrijking binnen de Anglicaanse Kerk. En dat is niet helemaal zonder reden: De parochie van Barchester is nogal een familiebedrijf. Mr. Hardings schoonzoon is Archdeacon Grantly (Nigel Hawthorne), die zelf weer de zoon is van de bisschop. Zoals men al eeuwen gewend is, schuift men elkaar belangrijke posities toe, die een riant inkomen beloven tegen een minimale hoeveelheid inspanning.

Het mooie is dat onze hoofdpersoon, Mr. Harding, zelf wel degelijk open staat voor de kritische stemmen. Hebben zij niet eigenlijk gelijk, en heeft hij ondanks al zijn goeie bedoelingen niet te geriefelijk geleefd? Zou het niet christelijker zijn om zijn positie neer te leggen?

John Constables schilderij Salisbury Cathedral from the Bishop's Grounds (1823-1825) [Publiek domein].

Dezelfde kalme wereld die Anthony Trollope voor ogen had bij het schrijven van The Chronicles of Barsetshire wordt mooi gevat in John Constables schilderij Salisbury Cathedral from the Bishop’s Grounds (1823-1825) [Publiek domein].

De zaak wordt extra lastig wanneer de grote baantjescarrousel aan een nieuw rondje begint. De oude bisschop overlijdt, en er moet dus een opvolger komen. Dit wordt ene Mr. Proudie (Clive Swift). Hij heeft echter een griezelig bazige echtgenote (Geraldine McEwan) en een ambitieuze, konkelende kapelaan, Mr. Slope (Alan Rickman). De nieuwe bisschop blijkt een willoze man zonder ruggengraat, die zich het liefste voegt naar de wensen van zijn vrouw. Met haar gevleugelde inleiding “My Lord the bisshop is of the opinion – and I fully agree with him…” weet zij steevast de zaken in Barchester naar haar wil te vormen.

“I am always equally adverse to impropriety of conduct of every description.” – Mrs. Proudie

Ondertussen heeft de ogenschijnlijk vrome Mr. Slope zijn oog laten vallen op het vrouwelijk schoon in Barchester. Hij besluit zijn kansen te spreiden tussen twee dames: Eleanor, de dochter van Mr. Harding, en Madeline Neroni, een mysterieuze schone die net vanuit Italië naar Engeland is teruggekeerd. Laatstgenoemde dame weet zichzelf wel te redden, maar Eleanor voelt zich klemgezet tussen Slope’s attenties aan de ene kant, en de afkeuring van Dr. Grantly en haar vader aan de andere kant. En dan volgen niet één, niet twee, maar zelfs drie huwelijksaanzoeken. Een vrouw heeft het er maar druk mee.

Omdat The Barchester Chronicles op twee romans is gebaseerd, is het soms even opletten om de verhaallijn te volgen. Interessante nieuwkomers in aflevering 3 zijn de familie Stanhope. Deze bestaat uit een aartsluie vader en zoon, en twee dochters. De oudste, Charlotte, raakt bevriend met Eleanor. De jongste dochter is bovengenoemde Madeline Neroni, die weliswaar door een verlamming niet mobiel is, maar die de schaakstukken op het bord van Barchester met briljante mensenkennis voortbeweegt. Toch is zij niet harteloos. Op haar eigen manier probeert ze het leven van haar vrienden te verbeteren, en schurken als Mr. Slope door middel van hun eigen dwaasheid te ontmaskeren.

Een uitgebreide kaart van Barsetshire, een fictief Engels graafschap, dat Anthony Trollope voor The Warden verzon om zijn satire op het Britse platteland in te laten afspelen. Uit: The Significance of Trollope (1925) door Spencer Van Bokkelen Nichols en George Frederick Muendel [Publiek domein].

Een uitgebreide kaart van Barsetshire, een fictief Engels graafschap dat Anthony Trollope voor The Warden verzon om zijn satire op het Britse platteland in te laten afspelen. Uit: The Significance of Trollope (1925) door Spencer Van Bokkelen Nichols en George Frederick Muendel [Publiek domein].

En dan is er nog broer Ethelbert ‘Bertie’ Stanhope; een vriendelijk ogende jongeman met matige talenten en nul doorzettingsvermogen. Zijn karakter biedt een interessant inkijkje in de Victoriaanse samenleving. Bertie is verkwistend, lui, en nergens werkelijk in geïnteresseerd. Toch heeft hij één compenserende eigenschap: Hij is zo nonchalant, dat hij altijd de waarheid vertelt. Huichelachtigheid is hem vreemd; op deze manier bekritiseert hij onvermoed een maatschappij die overmatig veel waarde hecht aan perfecte omgangsvormen en uiterlijke schijn.

Goedbeschouwd draait The Barchester Chronicles vooral om het quasi-politieke en persoonlijke gekissebis binnen de kerkelijke gemeenschap van een fictief stadje. Zoals wel vaker bij Britse series is de verhaallijn ook hier ondergeschikt aan snedige dialogen, listige uitspraken en geraffineerde dubbele bodems. Deze worden gedragen door een geweldige set acteurs, waaronder Nigel Hawthorne (bekend van Yes, Minister), Geraldine McEwan, en Alan Rickman. Bisschop Proudie wordt gespeeld door Clive Swift, die later Richard in de serie Keeping Up Appearances (Schone Schijn) zou spelen. Helaas voor de bisschop is zijn vrouw véél erger dan Hyacinth Bucket…

Clive Swift als Bishop Proudie, naast Geraldine McEwan als Mrs. Proudie. Filmstil uit The Barchester Chronicles © BBC 1982 (via IMBD).

“Yes, of course, my dear…” Clive Swift als Bishop Proudie, naast Geraldine McEwan als de formidabele Mrs. Proudie. Filmstil uit The Barchester Chronicles © BBC 1982 (via IMBD).

Zoals we van BBC-klassiekers mogen verwachten zijn de sets, de locaties en de kostuums van ontzettend hoog niveau. Alles aan de aankleding is correct, maar vooral subtiel, zodat de snedige zinnen en smakelijke karakters van Trollope’s originele werk altijd op de voorgrond blijven.

Door Trollope’s gevatte typeringen krijgen we een interessante blik op het dagelijks en geestelijk leven op het Engelse platteland in het midden van de 19e eeuw. Eeuwenoude gewoontes en levensvisies moesten in rap tempo plaats maken voor alle vernieuwing en onrust van de moderne, industriële samenleving. Wat was de plaats van de traditionele kerk in deze nieuwe tijd? Wat was de toekomst van de mannen die carrière hadden willen maken binnen dit eeuwenoude instituut? Werd het voor de upper classes eervol om daadwerkelijk zelf  voor je inkomen te werken? En wat betekende liefdadigheid voor een groeiende, zelfbewuste middenklasse?

“What is this extraordinary notion that we should actually do some work in exchange for the money the church pays us!” – Mr. Stanhope

Mr W. en ik hebben bijzonder genoten van The Barchester Chronicles. Het is een rustige, kalme serie. Te rustig misschien, voor sommigen. Maar als je er de tijd voor neemt zal de serie je vervoeren naar een tijd van formele theebezoekjes met smakelijke ontmoetingen, prachtige damesmode, witty humor en verbale dolkspelletjes. Het summum van Victoriaans vermaak, dus!

De serie heeft mij geïnspireerd om wat meer van Anthony Trollope te gaan lezen. Ik begin bij The Warden, maar in totaal horen er zes verhalen bij de The Chronicles of Barsetshire.

Een fijn vooruitzicht: lekker lezen onder het genot van een kopje lavendelthee.


Tip: The Barchester Chronicles is verkrijgbaar op DVD, onder andere bij bol.com.

10 gedachten over “Kijktip: The Barchester Chronicles

    • Nee, excuses, ik heb mijn bericht op social media vandaag onhandig geformuleerd. Ik bedoelde dat dit een leuke serie is voor als je alles op Netflix al gezien hebt. 😉

      Er bestaat dus wel een DVD van ongeveer 8 euro, via bol.com. De serie is ook op YouTube te vinden.

  1. Hele fijne boeken en hele fijne serie, en erg leuk dat je er aandacht aan besteedt. Ik vond alleen het acteerwerk van Geraldine McEwan in de serie niet te pruimen. Dat soort overacting is wat mij betreft toch echt uit de tijd. Alan Rickman daarentegen vond ik perfect.
    Alvast veel plezier met de romans. Je zult er vast van genieten.

    • Alan Rickman vond ik als Slope inderdaad ook geweldig, en subtiel.

      Eigenlijk zetten zowel Nigel Hawthorne als Geraldine McEwan enigszins stereotype, overdreven personages neer, maar ik vond dat stiekem wel leuk. Of men het tegenwoordig nog zo zou doen is inderdaad de vraag.

  2. Bedankt voor de tip. Netflix series zijn mooi maar ik vind dat de huidige maatstaven van omgang met elkaar centraal staan.het verhaal lijkt me ook mooi, ik ken het niet.
    Clive Swift ken ik natuurlijk van Keeping up apperiance, maar ik kwam er pas later achter dat Joe Swift (deelpresentator Garderners World) zijn zoon is. Nu ik het weet, zie ik ook wel.

    • Graag gedaan! Dat wist ik niet, van Joe Swift. Ik zal er eens op letten.

      Historische series op Netflix zijn qua omgangsvormen inderdaad vaak heel modern. Ik moet eerlijk zeggen dat ik sommige dialogen wel erg a-historisch vind. Maar meestal probeer ik zonder een al te kritische blik te kijken, anders blijft er niet veel vermaak over. 😉

  3. Ik zat deze week nog aan je te denken, wat zou Josephine nu vinden van Bridgerton?! Ben ik natuurlijk nog steeds benieuwd naar, lijkt me leuk om een analyse te zien van wat allemaal niet klopt en wat wel etc. (Vooral de seksuele voorlichting in die tijd. Dat was toch niet zo slecht in de hoge kringen? Trouwen hoe zit dat met hysteria eigenlijk.)

    Zal eens kijken of ik deze serie van de bieb kan lenen!

    • Wat leuk dat je je dat afvroeg. 😉 Ik vond Brigderton leuk om naar te kijken, maar zoals ik in mijn antwoord hierboven al aanduidde, vond ik sommige scènes en dialogen te modern. De manier waarop Simon aan Daphne bijvoorbeeld over seksualiteit vertelt, zou zo nooit hebben plaatsgevonden.

      Juist in de hogere kringen (met name vanaf 1840) wisten jonge bruiden zo goed als niets over wat hen te wachten stond in het huwelijksbed. Moeders advies: ‘Close your eyes and think of England’ is geen overdreven cliché.

      In de Regency-periode was men in de allerhoogste kringen juist wat minder preuts dan in de middenklasse. Dit komt met name door de invloed van George IV. Koningin Victoria en Prins Albert stonden echter pal voor een zeer zedige openbare moraal.

      De heersende seksuele moraal in de 19e eeuw is inderdaad een interessant onderwerp. Het verschilde enorm per periode en per sociale klasse. En uiteraard golden er andere regels voor mannen dan voor vrouwen. Hysteria is naar ik meen een mid- tot laat-Victoriaanse vinding, toen (vrouwelijke) seksualiteit nog meer in de taboesfeer werd gedrukt, en de psychologie (een wetenschap in opkomst) het nodig vond om allerlei kwalen bij vrouwen aan hun baarmoeder toe te schrijven…

      Tot slot terugkomend op Bridgerton: Ik heb ervoor gekozen om de serie niet te analyseren, omdat hij te ver van de historische werkelijkheid afstaat. Maar ik vond het wel een leuke serie om te kijken! Hopelijk komt er een vervolg.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.