De zomermode van 1882

Mijn artikel van vandaag is zó 1882! Ik duik namelijk in de zomermode van dat jaar. Dit doe ik aan de hand van een ingelijste modeprent die ik onlangs heb gekocht. De stijl van de jurken vind ik één van de mooiste van de 19e eeuw – en verder sprak de romantische achtergrond me erg aan. De prent komt uit een Duits magazine, en gelukkig voor ons staat de datum erop vermeld. Wat was er in de mode op 17 juli 1882?

Op de prent staan twee getekende modellen die de vóór en achterkant van twee verschillende walking dresses laten zien. Wat me opvalt is dat de modellen nogal uitdrukkingsloos kijken, dus wat dat betreft is er in de modewereld nog niks veranderd. Maar het gaat natuurlijk om de japonnen. Wat is er zoal te zien?

modeprent-juli-1882

Prent uit een onbekend Duitstalig tijdschrift. IXe jaargang, Nr. 14, -17 Juli 1882. Het exemplaar dat ik heb is in de jaren 1930 ingelijst in een sierlijke kersenhouten lijst. Hardstikke mooi natuurlijk, maar vanwege het fotograferen door glas kunnen de foto’s soms wat minder scherp zijn. Ook zullen de kleuren in de loop der jaren behoorlijk vervaagd zijn door zonlicht. Ik heb geprobeerd dit digitaal te verhelpen, maar toch is het moeilijk om de preciese kleur te reconstureren.

In de jaren 1880 waren twee zaken erg in de mode: de tournure (de achteruitstekende hobbel ter hoogte van het zitvlak) en een uitbundig gebruik van verschillende stoffen. Verder waren de jurken nauw aansluitend, wat betekende dat vrouwen vrijer waren met lopen. Dat was in die tijd een groot stuk emancipatoire vooruitgang, zoals ik al in een eerder blog vertelde.

Victoriaanse modeprent

De dame links draagt een lichtblauwe jurk  met daarop een bloemmotief. Het lijfje (bodice) is erg strak en loopt tot over het bekken uit in een punt. We kunnen het niet zien, maar volgens de laatste mode zat ook aan de achterkant zo’n punt. Deze snit lijkt een beetje op een harnas en accentueert het bekken. De schrijver van mijn modecatalogus, C.W. Cunnington, meent dat dit een kuisheidsgordel suggereert. Het lijfje is daarmee bedekkend en vrouwelijk tegelijk. Dat past volgens mij wel bij de victoriaanse moraal.

victoriaanse mode

Het lijfje is bedekt met een mooie bloemen, mogelijk in print of borduursels en sluit met een rij kleine metalen knoopjes. Deze knoopjes waren toen relatief nieuw en dus echt een fashionable item. De kraag is afgezet met kant. Ook draagt het model een klein sierraad over de kraag. De mouwen van het lijfje hebben wat ‘schoudervulling’. Ze zijn nauw aansluitend en lopen tot de elleboog. De rest van de arm wordt bedekt met een nauw aansluitende handschoen (in de zomer!) in een gebroken wit of gele kleur. Om de rechterpols draagt de dame eenvoudige armbanden.

Grappig om te weten: Koningin Victoria had een hekel aan de verplichte handschoenen. En in de jaren 1880 werden ze steeds strakker; ook vaak vastgemaakt met een rij metalen knoopjes. De stof was geen stretch, dus handschoenen scheurden regelmatig.

victoriaanse mode

De meeste aandacht ging in de jaren 1880 uit naar de rok. Deze rok heeft aan de bovenkant de suggestie van een extra onderrok doordat extra stroken stof gedrapeerd naar achteren gevouwen zijn (tie-back skirt – of is het een kleine hint naar de robe “à la polonaise?”). Dit accentueert ook de tournure. De rok heeft verder drie verschillende lagen die afgewerkt zijn met verschillende vouwen en kantwerk. Omdat het hier gaat om een walking dress, raakt de jurk de grond niet. De sierlijkheid van de rok is bedoeld als contrast tegen het strakke en strengere lijfje. Door de victoriaanse toeschouwer zal het lijfje als vrij mannelijk (geen franje), en de rok als vrouwelijk (veel franje) gezien zijn.

De tournure in de jurk werd trouwens verkregen door een ingenieus systeem van kussens of staalwerk (crinolette). En hoewel het lopen makkelijker was dan met een hoepelrok, had de tournure ook haar nadelen: “The crinolette becomes larger every month and skirts all wobble more or less.”

tournure-bustle

Verschillende Engelse tournures (bustles) uit 1875-1885. Foto door Marshall Astor – Food Fetishist [CC BY-SA 2.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0)], via Wikimedia Commons. Foto gemaakt in het Los Angeles County Museum of Art.

Voordat ik verder ga met model nr. 2, kijk ik nog even naar het hoofddeksel van de linker dame. Zij draagt een hoed en geen bonnet. Dat is interessant, omdat een hoed gezien werd als teken van emancipatie van de vrouw. De meeste hoeden voor overdag waren van stro of vilt. Deze hoed is van stro en versierd met bloemen en veren. (Ik wou dat zulke hoeden weer in de mode kwamen!)

victoriaanse hoed

Het is wel duidelijk dat natuurlijke thema’s en motieven belangrijk waren in de mode van 1882. Dit geldt zowel voor prints en borduurwerk op de japons als voor hoofddeksels en kapsels, zoals een modeboek uit 1937 nogal sterk uitdrukt:

“The singular use of dead animals, whole or in part, as trimmings was perhaps the most noticeable feature during this decade. The head became a mausoleum or even an entomological museum. During most of those years the extreme height obtained by the trimmings helped to produce a generation of tall women.”

Natuurlijk moet ik even grinniken bij deze cynische omschrijving uit 1937, maar eigenlijk is zo’n waardeoordeel achteraf wel heel makkelijk. Men vond bont toen gewoon mooi en had nog geen probleem met het gebruik ervan. Er valt vast ook het één en ander te zeggen over de mode van de jaren 1930.

victoriaanse bonnet

De rechterdame draagt wél een bonnet, versierd met witte bloemen, mogelijk madeliefjes of kleine margrieten. Het lijfje van de (gebroken) witte jurk loop zeer ver naar onderen uit in twee symmetrische punten en aantal lagen gevouwen stof. Op de punten zit een grote geborduurde rand met gele en witte bloemen. Dit komt ook terug aan de onderkant van de jurk, en vereenvoudigd in de kraag. Aan de zoom is de jurk nog verder afgewerkt met 3 lagen stof (de eerste met kant en de laatste twee gevouwen) die de suggestie van een onderjurk geven.

victoriaanse tournure

Deze jurk heeft lange mouwen. Aan de schouders zie je de aanzet van pofmouwen, die in latere jaren prominenter zullen worden in het modebeeld.

Stoffen en kleuren in 1882

Er werd gebruik gemaakt van verschillende soorten stoffen. Denk aan wol, satijn, katoen, fluweel en batist. Prints (zoals mogelijk op het lijfje van de blauwe jurk) werden meestal gedrukt op katoen. Andere details waren vaak van satijn en kant. Vooral kant werd veel gebruikt, omdat dit nu machinaal kon worden gemaakt en bijna niet van handgemaakt te onderscheiden was. Dit maakte het gebruik ervan betaalbaar voor grotere groepen mensen.

De modekleuren in die tijd waren geinsprieerd door de natuur – bijvoorbeeld bloemen en bladeren. Ook de namen van de kleuren verwijzen naar die trend, zoals Petunia, Orchid purple red, Azalea red en Sunflower yellow. Hieronder heb ik een overzicht gemaakt van gebruikte kleuren in de zomer van 1882:

victoriaans-kleuren

Kleuren v.l.n.r.: 1. Lichen green / 2. Petunia / 3. Orchid purple red / 4. Azalea red / 5. Sunflower yellow / 6. Maize / 7. Leaf brown / 8. Electric blue / 9. Rifle green / 10 + 11 en 12 Sycamore in verschillende kleuren. Het lastige met historische kleuren is dat men sommige kleuren anders benoemde dan wij nu gewend zijn. Sommige termen zijn vergeten of veranderd in gebruik. Tegelijkertijd kon men bijvoorbeeld eerder spreken van een ‘tint’ (zoals pastel), in plaats van een kleur (zoals groen, blauw, paars). Dit zie je bijvoorbeeld bij de term sycamore.

Veel natuurlijke kleuren dus, en ook een stuk bonter dan wij misschien gewend zijn. Het is dan ook geen verrassing dat de achtergrond van de plaat een natuurlijke, romantische scene is, met een bankje, een bruggetje en wat groen. Ook binnen de fotografie waren zulke romantische plaatjes in de mode. Je kon er in de jaren 1880 niet omheen.

Wat valt er toch veel over één zo’n plaat te zeggen. Ik vind de prints op de jurken en met name de snit van de lijfjes erg mooi. Gelukkig zijn bloemenprintjes nu ook overal in de winkels te vinden. Maar of de tournure nog op deze manier terugkomt, waag ik te betwijfelen.

Welke jurk vind jij het mooist, de blauwe of de witte? En zijn er elementen in deze mode die je graag nog (meer) terug wil zien? Ik ben benieuwd!

It’s time to stick the kettle on. Venkelthee deze keer.


Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:

C.W. Cunnington: English Women’s Clothing in the Nineteenth Century. Dover 1990 (oorspronkelijk jar van uitgave: 1937).

14 gedachten over “De zomermode van 1882

    • Haha, wat een goede vraag eigenlijk! Volgens mij ligt de oplossing in verschillende dingen: Als er geen bezoek kwam – thuis, in de ochtenduren -, droegen vrouwen meestal iets comfortabelers (een ‘wrapper’), waarin je makkelijker kon zitten. Als een dame ging wandelen, bezoekjes ging afleggen of bezoek kreeg (morning calls), deed ze pas de moeilijkere jurk met tournure aan. Uiteraard diende men in gezelschap netjes recht te zitten op de punt van een bank of stoel. De tournure was redelijk flexibel en kon dus een beetje mee omhoog komen. Lekker naar achteren op de bank leunen was niet mogelijk, maar was eigenlijk ook ongepast! De tournure hield dus feitelijk het netjes zitten nog eens extra in stand. Overigens is de tournure nooit in de mode gekomen bij de lagere klassen, die dus wel gewoon konden zitten. 🙂

  1. Wat ontzettend leuk en interessant om te lezen. Ik ga voor de blauwe jurk! Prachtig al die details, al ben ik wel blij dat we tegenwoordig iets meer “vriendelijker” kleding kunnen dragen 🙂

    • Dank je! We zijn het dus eens over de mooiste jurk :). Ik ben blij dat er nu nog veel bloemmotieven in de mode zijn!

  2. Wat een prachtige prent en die blauwe jurk is echt heel erg mooi! Maar zo’n tournure klinkt wel als onwijs veel gedoe. Dan ben ik toch blij dat ik nu gewoon in mijn simpele jurkjes van de H&M kan rondlopen 😉

    • Ja, daar heb je wel een punt, haha! Laatst zag ik wel een lange mantel met een knipoog naar de tournure, dat vond ik mooi!

  3. Ik heb dit nog nooit op een blog gezien en ik vind het echt wel heel erg leuk om te lezen. Wat een onderzoek heb jij hiernaar gedaan! Trouwens wel heel erg spannend om zo’n prent te hebben, ik heb echt een fascinatie voor alle bezittingen van mensen die heel oud zijn (dat klinkt alsof ik een kleptomaan ben, maar ik vind het gewoon erg bijzonder). En die jurken, wauw! Vroeger wilde ik ook altijd zulke jurken dragen.

  4. Wat leuk dat het je ook zo interesseert! Haha, zo steelziek kom je niet over hoor. Ik hou ook erg van oude spullen, zeker als er een (familie)verhaal achter zit!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.