In de jaren 1850 hadden ze hoepelrokken, oftewel crinolines. Veel mensen denken bij de victoriaanse tijd aan deze ronde gevaartes, die zo beeldbepalend zijn in de films naar het werk van Charles Dickens. Maar het zal jullie niet verbazen dat er jurken voor verschillende gelegenheden waren, net zoals wij op ons werk iets anders aan hebben dan bij een Netflix-binge. Ik laat jullie graag een aantal voorbeelden zien!
De modeplaten in dit blog komen allemaal uit de maand april, maar uit verschillende jaren: uit 1851, 1853, 1856 en 1859. Het is ontzettend leuk om door deze opeenvolging de ontwikkelingen in de mode te zien, en tegelijkertijd kleding voor verschillende gelegenheden te ontdekken. Er staan op de ‘modeplaten voor dames’ trouwens ook kinderen in de nieuwste modestijlen afgebeeld. Voor heren bestonden er aparte modeplaten.
Overigens komen onderstaande modeplaten uit mijn eigen collectie prenten, en het leuke vind ik dat deze vier exemplaren uit één en dezelfde oude bundel komen. Er moet dus in de 19e eeuw iemand zijn geweest (ik neem aan een vrouw?), die deze platen maandelijks uit de Aglaja heeft gehaald, om ze vervolgens apart in een mapje te stoppen. Ze is zelfs zo vlijtig geweest om de bijbehorende Nederlandse teksten uit het tijdschrift – die op een andere pagina stonden – op de modeplaten te plakken. Hierdoor valt mogelijk wat Franse tekst of een stukje afbeelding weg, maar ik vind het heel charmant. De verzamelaar of een latere eigenaar heeft ook met de hand de maand en het jaartal erop geschreven. En zo kan ik een mooi overzichtje voor de maand april in de jaren 1850 geven! Helaas missen er in het mapje de prenten voor april 1850, 1854 en 1855; maar toch ben ik blij dat dit mapje uit een privécollectie redelijk compleet is.
Een bruidsjurk uit 1851
We beginnen dus in 1851. Op deze plaat zien we drie compleet verschillende jurken voor dames in verschillende levensfases. Het jonge meisje in het midden draagt een roze baljurk – ze is dus blijkbaar niet te jong om al gedebuteerd te zijn – met iets wat lijkt om lange handschoenen. Ik vond dit eerlijk gezegd wat lastig om goed te zien. Populair in die tijd was de berthe, een kanten opzetkraag, die de lage halslijn van de baljurk omsiert.
De dame die in leeftijd op haar volgt is de bruid, in een prachtige witte japon met wel acht lagen (volants) in haar jurk. Zoveel lagen kostten extra stof en waren dus bijzonder weelderig en luxueus. De chemisette (onderhemd) en de sluier zijn van kostbaar kant. Twee leuke weetjes: Oranjebloesem was in de 19e eeuw ontzettend populair bij bruiden; deze werd door hun kapsel heen geweven. Daarnaast is Koningin Victoria verantwoordelijk voor de introductie van een witte bruidsjurk bij haar eigen huwelijk in 1840. Haar voorbeeld zorgde ervoor dat deze trouwmode zo populair werd, dat de witte trouwjurk bijna niet meer weg te denken valt bij ons idee van een trouwerij.
De oudste dame in deze weergave van levensfases (en vrouwenrollen!) is wat ze in het Engels een matron noemen, een getrouwde vrouw met een eigen huishouden en wat oudere kinderen. Zij draagt – nogal veelzeggend – een huisjapon, die welliswaar elegant is, maar een stuk minder uitbundig dan de japons van de jongere dames. Deze kleurige zijden jurk met vijf volants is een typische jurk die we ook in kostuumdrama’s zien – en zelf vind ik hem erg mooi!
Communiejurken uit 1853
De tweede plaat is uit 1853 en heeft niet zoveel met dagelijkse kleding te maken. Blijkbaar richtte de Aglaja zich op een katholiek publiek, want hier zijn een paar meisjes in hun communiejurk te zien.
Voor de moderne kijker lijken de jurken erg op bruidsjurken, en dat is ook niet zo gek. De kleur is wit, net als bij doopjurken, en moet de onschuld van de meisjes symboliseren. Maar de relatief goedkope stoffen en afwerkingen verraden wel, dat het niet om bruidsjurken kan gaan. Neteldoek is een vrij simpele stof, die ook voor ondermode werd gebruikt (en ik gebruik ze nu in de keuken voor puddings en het zeven van bouillon…). Deze meisjes dragen ook geen brede crinoline. Waarschijnlijk zou het ongepast zijn geweest om met een fikse modieuze crinoline door de kerk te struinen en alle aandacht af te leiden van het plechtige moment.
Kinderkleding en een huisjapon uit 1856
In de loop van de jaren 1850 word de crinoline groter en groter. Dit komt onder andere door de uitvinding van de stalen cage crinoline rond 1856. Deze was lichtgewicht, waardoor de rok groter kon worden, maar zorgde ook voor meer ongelukken.
Bovenstaande prent uit 1856 laat nog niet zo’n hele grote crinoline zien, maar dat komt waarschijnlijk omdat de moeder hier wederom huiskleding draagt. Binnenshuis was zo’n mode-item minder nodig, al is er bij het ontwerp van haar damesfauteuil (!) wel te zien dat er ruimte gemaakt moest worden voor grotere gevaartes. Inmiddels heeft de stof prachtige motieven, is de jurk versiert met franjes en zijn de mouwen aansluitend geworden. Deze eenvoudige huisjapon heeft geen volants.
Volants zien we wel terug bij de kleding van het meisje. In principe droegen jonge meisjes jurkjes die erg op de japons van hun moeder leken, maar het grootste verschil waren de kortere mouwen en de kortere lengte van de rok. Deze leeftijdsaanduiding door kleding was dermate vastgelegd, dat je op oude schilderijen en foto’s vaak de leeftijd van een jongedame kunt aflezen aan de lengte van haar rok. Met 14 werd de rok iets langer, en met 16 was hij volledig lang. Dit meisje van 10 à 12 jaar kan nog wat wilder spelen – daarom heeft ze onder haar rok ook een pantalon aan. De kleding van het jongetje lijkt wat op een jurkje, maar inmiddels heeft hij de leeftijd om een broek te dragen, die op de afbeelding niet te zien is. Zijn bovenkleding is sierlijk, maar niet zo uitbundig als de jurk van het meisje.
Jurken om in te wandelen uit 1859
Op de laatste prent uit 1859 is de crinoline volledig uit zijn voegen geschoten en zien we ook al de aanzet voor de eerste tournure. Daardoor zijn de jurken eerder ovaal dan rond te noemen, met het zwaartepunt op de achterkant. Deze dames dragen lentemodes voor buitenshuis, waardoor we hun bonnets kunnen bewonderen.
Wat mij het meeste opvalt aan deze plaat waren de felle kleuren. Dat is niet verwonderlijk, want rond het midden van de jaren 1850 waren er nieuwe kleurstoffen uitgevonden. Zo werd de kleur paars ‘ontdekt’, en in de mode zie je die kleur dan ook gelijk lekker fel terug. De omslagdoek op deze afbeelding vind ik helemaal oogverblindend. Deze accessoire is de enige in mijn collectie modeplaten met zulke felle kleuren, en ik vraag me dan ook af of er bij het handmatig inkleuren van de plaat niet iets is misgegaan. Of zou iemand de plaat later hebben bijgekleurd?
Ik hoop dat jullie hebben kunnen meegenieten van deze mooie platen, de jurken en een stukje van hun culturele betekenis. Historische mode is één van die gebieden waarover ik graag nog wat meer wil leren, dus mochten jullie nog dingen opvallen aan deze platen die ik over het hoofd gezien heb, laat het me dan graag weten in de reacties!
En nu is het weer tijd voor bloemige lentethee.
Een overzicht met (onder andere) felgekleurde, opvallende en onwijs mooie jurken? Daar word ik zeker wel blij van! Wat een interessant artikel en er zitten zeker wel exemplaren tussen waar ook ik warm van word. Toch ben ik wel blij dat de jurken tegenwoordig iets minder groots zijn en dat ik niet meer met zo’n enorme hoepelrok hoef rond te lopen 😉
Ik geef toe dat het voor het alledaagse vrouwenleven van tegenwoordig niet zulke praktische jurken meer zijn. Maar iets in mij vind het toch wel jammer dat de jurken van tegenwoordig niet meer zo over-the-top zijn (behalve misschien als je gaat trouwen). 😉
Ik zou wel eens op straat willen lopen in een japon met crinoline. Ik ben zo benieuwd hoe dit voelt.
Ja hè? Ik zou ook wel benieuwd zijn, al vond ik mijn trouwjurk (niet eens met hoepel, maar met veel tulle), zelf al een beetje lastig lopen. Het zal echter ook wel een kwestie van gewenning zijn, lijkt me.
Prachtige platen, ik ben dol op historische mode en zou daar zeker ook veel meer over willen leren.
Stay tuned, zou ik zeggen! 🙂 Nog lang niet al mijn prenten zijn al op dit blog verschenen!
Heel interessant!!
Thanks!
Hoi, ik ben Jose en pas abonnee zo leuk om alles te lezen over de victoriaanse tijd,
heb zelf om te dragen drie victoriaanse blouses en een mooie donkerblauwe lange rok.
Mijn haar probeer ik ook victoriaans op te steken,maar waar haal ik toch die kunststukjes wat ze vroeger gebruikte? Wat waren ze prachtig die kapselen en zo veel vrouwelijker waren de dames.
Jammer dat ik het zo weinig zie maar ja het is niet anders iedereen veel leesplezier over de victoriaanse tijd
Met live groeten van Jose Kempe uit Veghel