Zo zag Koningin Victoria er echt uit

Het is altijd leuk om vragen van lezers te krijgen. Een tijdje geleden had ik een foto van de oude koningin Victoria op dit blog geplaatst en kreeg ik de vraag of zij dat écht was? Niet zo verwonderlijk, omdat series als VICTORIA (2016) toch vooral de jonge sprankelende Queen laten zien, en dan ook nog afgebeeld door een slankere actrice. De portretten uit Victoria’s jeugd zijn ook vaak geflatteerd. Maar hoe zag ze er nu echt uit?

Toen Victoria in 1819 geboren werd, bestond de fotografie nog niet. Men moest het doen met geschilderde of getekende portretten, of met silhouettes. Tegen de tijd dat Victoria op de troon kwam in 1837, waren de verschillende uitvinders er al druk mee aan de slag, maar waren de eerste foto’s van mensen nog geen feit. Van de jonge Victoria hebben we dus alleen schilderijen en beschrijvingen.

koningin-victoria-als-kind

De kleine prinses Victoria is hier vier jaar oud. Portret door Stephen Poyntz Denning (1795–1864) [publiek domein, via Wikimedia Commons].

Over Victoria als baby werd gezegd, dat ze “as plump as a partridge”  was, maar ook “a pretty little princess.” Iemand anders zei over haar: “A more homely (=gewoontjes) little thing you never beheld.” Niet bijzonder complimenteus dus, al zullen de meesten haar wel gevleid hebben. Ze had in ieder geval grote blauwe ogen, die een beetje bulkten. Dat zat in de familie. Ook had ze een slanke, wat kromme neus. Zelf was ze ontevreden over haar tanden – ze vond, dat ze te veel tandvlees had – en liet zich daarom op schilderijen het liefste met dichte mond portretteren. Iemand schreef zelfs dat haar mond het lelijkste aan haar was. Lekker aardig.

koningin-victoria-uiterlijk

Mag ik u voorstellen: Alexandrina Victoria. Tien portretten van de koningin, voornamelijk uit de decennia 1830 en 1840. Voor bronvermelding en jaartallen; zie onder deze blogpost.

Laten we dan eens naar haar eerste portretten gaan kijken. Op deze fraaie vertolkingen zijn veel filmactrices gecast. Zó kennen we de mooie, jonge vorstin. Maar zoals dat gaat bij schilderijen, is het wel te zien dat de schilders haar allemaal anders hebben afgebeeld. Natuurlijk lag dit aan de vaardigheid van de kunstenaar en zijn of haar interpretatie, maar ook twee andere aspecten speelden een rol: Of het portret voor het publiek of voor privébezit bedoeld was, en welke rol Victoria moest verbeelden. Zo zijn hierboven portret 5 en 7 alleen voor privégebruik bedoeld geweest (Victoria vond nummer 5 zelfs een beetje “saucy” – het was gemaakt voor Prins Albert). Op de nummers 1, 2, 4, 6 wordt ze vooral heel prinsessig, vorstelijk, of zelfs half goddelijk afgebeeld, en op nummer 8 als familiemens; Victoria als echtgenote en moeder.

Net zoals in haar rol als staatshoofd ging het dus niet alleen om wie zij was, maar om wie ze op dat moment moest zijn. Zo krijg je dus veel verschillende Victoria’s te zien, steeds met de focus op een ander aspect van haarzelf en haar functie.

En toen kwam de fotografie…

Toen de uitvinding van de fotografie aan de wereld bekend werd gemaakt, waren Koningin Victoria en Prins Albert meteen enthousiast. Ze werden dan ook schutspatronen van deze nieuwe kunst,  begonnen een eigen fotoverzameling en lieten zichzelf en hun gezin veelvuldig fotograferen. Prins Albert stond zelf al in 1842 op de foto!

Deze voorliefde voor de fotografie heeft er voor gezorgd dat we dus redelijk vroege portretten van Victoria hebben. De eerste foto van de Queen is uit halverwege de jaren 1840 met haar oudste dochter Vicky. In de jaren 1850 zou Victoria nog veel vaker op de foto gaan, met haar familie of alleen. De foto’s waren wel allemaal alleen voor familie bedoeld; foto’s voor het publiek lieten Victoria en Albert pas maken in de zomer van 1861.

koningin-victoria-in-het-echt

Links: Koningin Victoria rond 1845 met haar oudste dochter [publiek domein, via Wikimedia Commons]. Rechts: Hetzelfde tweetal een paar jaar later, in 1857.

Op die vroege foto’s zien we dat de schilderijen inderdaad een wat rooskleuriger beeld van de werkelijkheid lieten zien. Nu zou ik Victoria niet lelijk noemen, maar haar ogen zijn op schilderijen net wat minder bol gemaakt, en haar neus wat minder krom (ook al zijn deze foto’s vanuit een gunstige hoek genomen). Overigens kleedde Victoria zich privé behoorlijk burgerlijk – volgens biograaf A.N. Wilson zou ze later zelfs een beetje jaloers zijn op de altijd schitterende verschijning van Keizerin Eugenie van Frankrijk. Ach, we hebben toch niet allemaal een fabulous gevoel voor mode?

Het verfraaien van iemands uiterlijk op een geschilderd portret vond men waarschijnlijk niet zo’n probleem; een schilderij werd geacht om de beste kant van iemand te laten zien. Sterker nog: bij de eerste foto’s waren mensen soms verontwaardigd dat ze er zó op stonden. Met alle pukkels, littekens, grote oren en buikjes die het echte leven rijk was. De afwezigheid van fotografie had ook zo zijn voordelen.

koningin-victoria-uiterlijk-albert

Links de een foto van de eerste fotosessie die bedoeld was voor het grote publiek (zomer 1861). Het publiek kon de foto kopen in de vorm van de nieuw uitgevonden (goedkopere) ‘carte de visite’. De middelste foto is uit 1866, waar ze duidelijk al wat zwaarder is en de laatste is uit ca. 1867. [Alle CDV’s: publiek domein].

Na het overlijden van Prins Albert in december 1861 veranderde het uiterlijk van Victoria behoorlijk. Ten eerste droeg ze haar hele verdere leven kleding die bij de rouw hoorde; zwart, dus. Ten tweede lijkt het erop dat ze troost zocht in eten. Ze kwam namelijk in de jaren 1860 en daarna zeer veel aan in gewicht. Dit is vrij goed te zien op de foto’s hierboven. Aan het einde van haar leven zou Victoria zelfs obees worden met een tailleomvang van 150 cm (bij een lengte van 1,52 m).

koningin-victoria-uiterlijk-oud

Een foto en een realistisch geschilderd portret van de oude Koningin Victoria. Het jaartal van de eerste carte de visite is onbekend [publiek domein]. Het schilderij is gemaakt in 1899 door Heinrich von Angeli (1840-1925) en hangt in Kenisington Palace [Royal Collection Trust / eigen foto]. Victoria is hier 80 jaar oud.

Aan het einde van Victoria’s leven was ze zo vaak gefotografeerd, dat het hele volk wel wist hoe ze er in het echt uit zag. Je zou kunnen zeggen, dat geidealiseerde schilderijen daardoor minder belangrijk of überhaupt geloofwaardig waren geworden. Interessant is daarom het rechter portret hierboven, die de moegeregeerde oude vorstin in alle eerlijkheid laat zien. Inclusief Hannoveraanse ogen en kromme neus.

Ik ga maar weer eens een kopje thee zetten.


Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:

A.N. Wilson: Victoria (2015).
Historic Royal Palaces: Victoria Revealed – 500 facts about the Queen and her World (2012).

Bronvermelding voor de fotocollage met tien foto’s:

  1. Victoria in door A. E. Chalon [publiek domein, via Wikimedia Commons].
  2. Victoria bezoekt het theater in 1837. Schilderij door Sophie Liénard (rond 1842-1845), naar een portret door Edmund Thomas Parris (1793-1873) [publiek domein, via Wikimedia Commons].
  3. Victoria in 1837. Artiest onbekend.
  4. Victoria in 1845 door F. X. Winterhalter [© The Royal Collection Trust].
  5. Victoria in 1843 door F. X. Winterhalter [Royal Collection Trust / eigen foto, gemaakt in Kensington Palace].
  6. Victoria in 1856 door F. X. Winterhalter [Royal Collection Trust / eigen foto gemaakt in Kensington Palace].
  7. Victoria in 1841 door Charles Brocky [© The Royal Collection Trust].
  8. Victoria in 1841. Artiest onbekend.
  9. Victoria in 1847 door F. X. Winterhalter [publiek domein, via Wikimedia Commons].
  10. Victoria in een gravure door Cornelius Brown (mogelijk later dan 1839) [publiek domein, via Wikimedia Commons].

5 gedachten over “Zo zag Koningin Victoria er echt uit

  1. Wat een interessant onderwerp! Eigenlijk is photoshoppen niet alleen iets van de laatste tijd, maar deed men in de Victoriaanse tijd ook al aan het idealiseren van portretten (middels schilderijen dan). Heel interessant dat ze op alle tien de portretten zo verschillend staat inderdaad. Ik vind haar er als klein meisje (in ieder geval op het schilderij) trouwens erg schattig uitzien.

    • Grappig dat je dat zegt over photoshoppen. Eigenlijk is het verfraaien van portretten zo oud als de schilderkunst. Maar ook het echte fotobewerken (met negatieven) begon in de 19e eeuw al heel snel – kunstenaars maakten de meest fantastische creaties.

      Weetje: Een bekende foto van Koningin Victoria uit 1882 is ook bewerkt. Minder onderkin, enzo. IJdelheid is de mens niet vreemd. 😉 De foto kun je hier zien: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Queen_Victoria_by_Bassano.jpg

  2. Tijdens mijn bezoek aan York Castle Museum een aantal weken terug was er een expositie over mode en kleren door de eeuwen heen. Daar was een (rouw)jurk die Koningin Victoria gedragen had aan het einde van haar leven. Ik vond het indrukwekkend, en het maakte in een keer duidelijk hoe obees ze was geworden. En hoe klein! Ik ben zelf 1 m 64, maar dit was echt klein. Heel tof om van dichtbij te zien!

    • Ik herken je reactie, dat had ik ook in Kensington Palace! Daar stond volgens mij haar bruidsjurk (of een jurk van een andere belangrijke gelegenheid). Toen was ze natuurlijk nog niet zo aangekomen, maar nog steeds even klein.

      Overigens lijkt Prins Albert altijd zo lang naast Victoria, maar ook zijn uniforms staan tentoongesteld in Kensington Palace. En die inschattend denk ik, dat hij zo’n 1.70 m. was. Voor Nederlandse begrippen niet extreem lang, maar naast zijn vrouw leek hij dat wel.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.