VICTORIA seizoen 3-5: Ierland, Lord en Lady Palmerston en Berties leraar

Zaten jullie vanavond ook al helemaal klaar? Ook deze week gebeurde er weer ontzettend veel in de nieuwste aflevering van de serie VICTORIA. We begonnen met een aanslag op het leven van koningin Victoria, waarna ze het dappere besluit neemt om naar Ierland af te reizen, om daar de eenheid te bewaren. Maar lukt het haar en Albert om de eenheid te bewaren in hun eigen huwelijk?

Let op: Spoiler Alert voor aflevering 5!

De titel van deze vijfde aflevering van VICTORIA is mooi gekozen: A Show Of Unity. Er worden maar liefst drie verbintenissen ten tonele gevoerd, waarbij het maar de vraag is of ze allemaal wel zo hartelijk gemeend zijn. Hoe zit het met het huwelijk van Victoria en Albert? Kunnen zij de spanningen in hun relatie en binnen het gezin aan, en zijn ze in staat om deze strubbelingen te  verbergen voor het publiek? En hoe zit het eigenlijk met de huwelijkse band van Lord en Lady Palmerston? Daarnaast bestaat er natuurlijk nog de relatie tussen Engeland en Ierland. Deze was tijdens de gehele 19e eeuw ontzettend gespannen. Er valt weer een hoop uit te zoeken!

Collage bij seizoen drie van de serie Victoria, 2019,.

Collage bij seizoen drie van de serie VICTORIA (2019), door My inner Victorian.

Ging Victoria echt op staatsbezoek naar Ierland?

Aan het einde van vorige aflevering kreeg Victoria het idee dat ze een vorstin voor haar volk wil zijn. Nu de spanningen met de Chartists in Engeland wat lijken te gaan liggen, wil ze haar band met Ierland versterken. Maar dat blijkt niet zo gemakkelijk. En: Victoria is in de serie wel een stuk gemotiveerder dan dat de vorstin in het echt was.

Heel Ierland viel in de jaren 1840 onder Groot-Brittannië. Sterker nog, als men ‘Engeland’ zei, bedoelde men daar automatisch ook Ierland mee. Behalve als je zelf uit Ierland kwam, natuurlijk. De Engelsen waren in de 19e eeuw niet populair in Ierland, dat sinds 1801 volledig afhankelijk was van Groot-Brittannië. Er was veel armoede, en de katholieke bevolking gold vanwege hun afwijkende godsdienst als tweederangs burger binnen het Britse koninkrijk. De roep om onafhankelijkheid groeide.

Spotprent uit het tijdschrift Punch, ter gelegenheid van het bezoek van koningin Victoria aan de arme en hongerige bevolking in Ierland, met de tekst "Doth not a meeting like this make amends?"

Een opvallend kritische spotprent uit het tijdschrift Punch, naar aanleiding van een later informeel bezoek van koningin Victoria aan Ierland in 1861, met de tekst “Doth not a meeting like this make amends?” [Publiek domein].

In seizoen twee zagen we al dat een reeks aan mislukte aardappeloogsten in de jaren 1840 tot catastrofale gevolgen had geleid: Door honger stierven in Ierland meer dan een miljoen mensen, en ruim een miljoen anderen emigreerden voor een beter leven naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Die emigraties gebeurden onder invloed van hardhandige Britse landeigenaren, zoals Lord Palmerston. De Britse koningen hadden tot dan toe niet veel interesse in Ierland gehad, en dat gold ook voor koningin Victoria.

Maar een staatsbezoek, daar moest het maar eens van komen. Al vanaf 1846 werd erover gesproken. Men besefte wel dat een succesvol bezoek van de koningin het moreel van de Ierse bevolking kon opvijzelen, en bovendien was het belangrijk dat de vorstin niet te laf zou lijken om ook bij groeiende protesten toch een deel van haar koninkrijk te bezoeken. Hoewel Victoria op 19 juni 1849 zelfs ontkwam aan een mislukte moordaanslag door een Ierse man in Londen, ging een staatsbezoek in augustus van dat jaar toch door.

Collage met koningin Victoria, geschilderd door Franz Xaver Winterhalter in 1856, met op de achtergrond een schilderij van de zeehaven van Cobh (Queenstown) in Ierland, geschilderd door admiraal E.G. Fanshawe in 1856.

Tijdens haar bezoek in 1849 arriveerde Victoria in de Ierse havenstad Cobh, vlakbij Cork. Ter ere van het bezoek werd de stad omgedoopt tot Queenstown. Heel populair moet die hernoeming niet geweest zijn, want na de Ierse onafhankelijkheid ging men terug naar de oude naam. Collage met koningin Victoria (geschilderd door Franz Xaver Winterhalter), met op de achtergrond de haven van Queenstown, geschilderd door de Engelse admiraal Edward Gennys Fanshawe, beide uit 1856 [Publiek domein]. Collage door My inner Victorian.

Victoria, Albert en hun vier oudste kinderen (niet alleen Vicky en Bertie) bezochten tijdens het bezoek van circa tien dagen dagen de steden Cork en Dublin. Waar zij ook kwamen, werden zij door juichende inwoners onthaald. Maar of een deel van hen door de Britse autoriteiten speciaal daarvoor werd neergezet, daar wordt nog steeds over gediscussieerd. Het bezoek van de koninklijke familie zorgde wel voor een korte opleving van Ierse loyaliteit aan de Britse kroon. Maar aangezien een PR-bezoek geen honger en ellende wegneemt, ebde dat enthousiasme ook snel weer weg.

In de aflevering zien we Victoria uit liefde voor haar volk alles uit de kast trekken om de Ieren aan zich te binden. Mooi, maar werkelijk geïnteresseerd in Ierland was Victoria niet. Het zou maar liefst 51 jaar duren voordat ze weer eens op officieel staatsbezoek naar Ierland ging. Wel bezocht ze Ierland nog tweemaal tussendoor; dit waren privé-bezoeken. Na veel onrust werd Ierland in 1922 eindelijk onafhankelijk. En de moeilijke relatie tussen Groot-Brittannië en Ierland duurt nog voort tot vandaag de dag, zoals in het Brexit-debat.

Was Lord Palmerston echt zo’n rokkenjager?

Wanneer Victoria in Ierland is, is ze even te gast bij het echtpaar Palmerston. Als kijkers ontmoeten we dan ook voor het eerst Lady Palmerston. Zij en haar man hebben volgens de serie een vorm van open relatie. Emily’s openhartigheid hierover verrast de jonge koningin enorm, maar de zedige Albert gruwelt er ronduit van. Maar was dat ook echt zo?

Nou, zo vrij als de serie hun relatie schetst, was ze niet in het echt. Maar naar Victoriaanse maatstaven hanteerden ze wel degelijk een vrij losse moraal, die zich met name vóór hun huwelijk toonde.

Collage van twee afbeeldingen van Henry Temple, Lord Palmerston rond 1835, en zijn vrouw Emily Lamb rond 1810, met op de achtergrond een ingekleurde schets van een bal op de Almack club in Londen.

In de afleveringen leven de liefhebbende echtgenoten van elkaar gescheiden door de Ierse Zee, maar in het echt woonden Emily Lamb en haar Lord Palmerston gewoon samen in Londen. Wel zo handig. Beiden waren graag geziene gasten op de chique Almack’s club, een etablissement waar zowel heren als dames welkom waren. Lady Palmerston was overigens een belangrijke society-lady in Londen, en hield thuis de meest populaire salons. Collage met een gravure van Henry Temple, Lord Palmerston (ca. 1835), en een schilderij van Emily Lamb (ca. 1810), met op de achtergrond een ingekleurde schets van een bal op de Almack club [Publiek domein]. Bewerking door My inner Victorian.

Lord Palmerston stond bekend als een echte ladies’ man, die gedurende zijn leven meerdere maîtresses had. Zij bijnaam was dan ook ‘Lord Cupid’. Zijn grote liefde was echter Emily Lamb, de 12 jaar oudere zus van William, Lord Melbourne, die we kennen uit seizoen één. Zij was toen al getrouwd met Lord Cowper – ook al had zij binnen dat huwelijk ook al een aantal affaires erop zitten. Haar broer beschreef haar eens als “niet kuis”, al was hij wel dol op zijn onconventionele zus.

Lord Palmerston en Lady Cowper begonnen een liefdesrelatie; iets wat beslist niet ongebruikelijk was binnen de moraal van de Georgian society. Veel hooggeplaatste dames en heren hadden buitenechtelijke relaties, waar maar halfdiscreet mee werd omgegaan. Zo zijn Emily en William Melbourne mogelijk zelf ook niet van hun wettelijke vader, en blijkbaar was dat niet een al te groot probleem. En ook enkele kinderen van Lord Cowper zijn waarschijnlijk feitelijk verwekt door Lord Palmerston.

Twee portretten van Emily Lamb, gefotografeerd door Camille Silvy in 1860, en Henry Temple, Lord Palmerston, gravure van rond 1855-1858 door D.J. Pound.

Lord en Lady Palmerston op latere leeftijd; maar wel rond de tijd waarin seizoen drie van VICTORIA speelt. Emily Lamb (73), gefotografeerd door Camille Silvy in 1860, en Henry Temple, Lord Palmerston (ca. 72), op een gravure door D.J. Pound rond 1855-1858 [Publiek domein].

De scène waarin Lord Palmerston tijdens een overnachting op het paleis per ongeluk de kamer van de verkeerde dame binnensluipt, is trouwens echt gebeurd! Hij was op zoek naar de kamer van zijn geliefde Emily. Oeps! Het slachtoffer was echter niet Feodora, maar een andere dame aan het hof. Voor de jonge Victoria, die op dat moment nog niet getrouwd was, werd dit soort gescharrel overigens geheim gehouden: Ondanks het feit dat ze koningin was, hoorde een ongetrouwd meisje dit soort dingen natuurlijk niet te weten.

Maar met Victoria op de troon veranderde er wel degelijk iets. Zo vond zij dat weduwen niet dienden te hertrouwen. En toen Lord Cowper in 1837 overleed, had Victoria dus grote moeite met het voorgenomen huwelijk tussen Emily en Lord Palmerston. Het zou er wel van komen, wat de relatie tussen Palmerston en Victoria geen goed deed. En toen Victoria zelf eenmaal getrouwd was, en wist van de hoed en de rand, zouden de morele teugels aan het hof nog strakker worden aangetrokken. Met Albert aan haar zijde stond Victoria pal voor de Victoriaanse huwelijksmoraal. In het echt zou de vorstin dus waarschijnlijk een stuk minder amused zijn geweest over de afspraken tussen Lord and Lady Pam.

Werd Bertie echt mishandeld door zijn leraar?

Nou, dat is een moeilijke vraag; en bovenal een kwestie van perspectief. Spare the rod and spoil the child – zo luidde toen het gezegde. Lijfelijke straffen waren normaal in de Victoriaanse tijd, ook voor de kinderen van Victoria en Albert.

Zoals ik bij mijn bespreking van aflevering drie al schreef, waren Victoria en Albert strenge ouders. De makers van de serie plaatsen dit – in moderne ogen – minder fraaie deel van de zware opvoeding nu onder de verantwoordelijkheid van Berties leraar, vermoedelijk om het imago van de populaire koninklijke karakters niet te schaden. Maar uiteindelijk waren zij verantwoordelijk voor het strenge regime van de kroonprins; wat niet gemakkelijk voor hem was.

Een 15-jarige Bertie, met naast hem op tafel een verrekijker. The Prince of Wales (Edward VII), albuminedruk op zilver, foto door John Jabez Edwin Mayall rond 1856.

Een vroege foto van een 15-jarige Bertie. Naast hem op tafel ligt een verrekijker, symbolisch voor zijn verwachte rol als Brits bevelhebber, en ‘kapitein’ van de Engelse natie. The Prince of Wales (Edward VII), albuminedruk op zilverpapier, foto door John Jabez Edwin Mayall rond 1856 [Publiek domein].

Berties eerste leraar werd aangenomen toen hij zeven jaar oud was. Mr. Birch was een vriendelijke man, en Bertie vond hem erg aardig. Maar zijn ouders vonden dat de kroonprins te weinig vorderingen maakte op intellectueel gebied; en zo werd na twee jaar een nieuwe leraar gezocht. Dit werd Mr. Gibbs, waarmee Bertie het een stuk minder goed kon vinden. Maar hij zou de komende jaren wel aanblijven als huisleraar.

De jonge prins was een gevoelige jongen, die soms – maar lang niet altijd – zijn best deed, en vaak het deksel op zijn neus kreeg. Het was overduidelijk dat zijn ouders teleurgesteld in hem waren en hem dom vonden. In de serie vraagt Bertie zich af of zijn grote zus Vicky niet koningin zal worden. Deze scène is echt gebeurd, wat maar laat zien dat hij zeker geen zelfbewuste jongen met een grote mond was.

De mishandelende leraar is dus verzonnen. Wat wel een link naar de historische realiteit is, is de moeilijkheid om goed opvoedend personeel te vinden. Zo werd Bertie als baby gevoed door een min, genaamd Mary Ann Brough. De keuze voor een goede min werd in de 19e eeuw als heel belangrijk gezien, want door de melk zouden bepaalde eigenschappen aan het kind worden doorgegeven. Helaas haalde Mary Ann in 1854 het nieuws, toen zij zes van haar eigen kinderen vermoorde in wat men nu een familiedrama zou noemen. Zij werd gek verklaard en stierf in Bethlem Hospital. Voor Koningin Victoria was dit natuurlijk erg schrikken, en het zou haar beeld van de incapabele Bertie zeker niet verbeteren.

Koningin Victoria en kroonprins Albert Edward (Bertie), detail van een schilderij van Franz Xaver Winterhalter uit 1846.

Koningin Victoria en kroonprins Albert Edward (Bertie), detail van een schilderij van Franz Xaver Winterhalter uit 1846 [Publiek domein].

Een andere inspiratiebron voor de schrijvers van VICTORIA is mogelijk een incident binnen de familie. Prinses Clémentine van Orleans, die getrouwd was met een neef van Victoria en Albert, was in 1851 bij hen op Buckingham Palace op bezoek. Helaas moest zij haar bezoek vervroegd afbreken en terugkeren naar haar zoon in Spanje, omdat diens leraar “had gone off his head”. De stoppen waren doorgeslagen, dus. Wat dat precies inhield weet ik niet, maar het laat maar zien dat het voor hooggeplaatste ouders moeilijk was om de juiste begeleiders voor hun kinderen te kiezen.

Overigens had zus Feodora in het echt geen rol in de opvoeding van Victoria’s kinderen. Ze woonde immers ver weg, in het huidige Duitsland. Jammer voor de fans, maar al haar vermakelijke gekonkel in dit seizoen moeten we dus naar het rijk der fabelen verwijzen.

Verzinsels of echte geschiedenis, het was weer een mooie weergave van een veelbewogen hoofdstuk uit het leven van koningin Victoria. Volgende week zaterdag weer.

Uiteraard onder het genot van een kopje thee.

Benieuwd naar de andere afleveringen? Lees dan:
VICTORIA seizoen 3 – 1: Feodora, revoluties, en Lord Palmerston
VICTORIA seizoen 3 – 2: Chartists, op de vlucht, en Francatelli

VICTORIA seizoen 3 – 3: Osborne House, opvoedingsperikelen, en de hertogin van Monmouth
VICTORIA seizoen 3 – 4: Ruzie, Cholera, en Florence Nightingale
VICTORIA seizoen 3 – 5: Ierland, Lord en Lady Palmerston en Berties leraar
VICTORIA seizoen 3 – 6: Feodora als koningin, privétekeningen, en Berties schedel
VICTORIA seizoen 3 – 7: Sophie in het nauw, afscheid van Wellington, en Palmerstons plan
VICTORIA seizoen 3 – 8: Heidi en Napoleon III, Feodora en Victoria, en Albert en zijn Great Exhibition


Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
Tyler Anbinder: Lord Palmerston and the Irish Famine Emigration. In: The Historical Journal (Vol. 44, No. 2, juni 2001), pp. 441-469.
Roy & Lesley Adkins: Eavesdropping on Jane Austen’s England (2013).
Elizabeth Langford: Victoria R.I. (1964).
Helen Rappaport: Queen Victoria – A Biographical Companion (2003).
David J. Vaughan: Mad or Bad – Crime and Insanity in Victorian Britain (2017).
A.N. Wilson: Victoria – A Life (2014).

3 gedachten over “VICTORIA seizoen 3-5: Ierland, Lord en Lady Palmerston en Berties leraar

  1. Weer heel erg interessant om te lezen wat allemaal (mogelijk) waar is en wat niet. Vooral het stuk over Lord Palmerston vond ik vermakelijk om te lezen dat sommige dingen echt zijn gebeurd! Zelf denk ik wel dat Bertie destijds is mishandeld, omdat, net wat jij zegt, dat vaak in die tijd voorkwam en het normaal was. Wel jammer om te lezen dat de echte Victoria niet zo haar best deed voor Ierland. In de serie vond ik haar zo gedreven en ook goed bezig dat ze er zo veel moeite in stak. Helaas is het inderdaad nog steeds te merken dat er problemen zijn tussen Engeland en Ierland. Die prent van Victoria in Ierland vind ik ook heel interessant om te zien. Leuk dat je zoiets hebt!

    • Hoi Meaghan, ja er is veel gebeurd in deze aflevering. Het verhaal van Bertie gaat me ook aan het hart. Vroeger begreep men minder van leerproblemen dan nu.
      Mr. W. maakt altijd de mooie compilatie-afbeeldingen. Daar ben ik heel blij mee!

  2. Goedenavond, ik bekijk de serie via opnames van de herhaling van dit jaar. Al zoekende naar achtergrondinformatie kwam ik deze interessante blog tegen. Heel boeiend en verhelderend om te lezen.!
    Wat betreft deze aflevering heb ik een vraag: in een scene zie je koning Leopold bezig met een borduurwerkje. Volgens mij is dat in een eerdere aflevering trouwens ook al eens gebeurd.
    Hoe historisch verantwoord is dit?
    Groet,
    P. Daanen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.