VICTORIA seizoen 3 – 7: Sophie in het nauw, afscheid van Wellington, en Palmerstons plan

De aflevering van vandaag bevat een heleboel politieke spelletjes. Lord Palmerston heeft een eigenzinnig plan, en riskeert daarmee een oorlog op Europees niveau. Ondertussen probeert Victoria de hertog van Wellington in te zetten om Albert te beïnvloeden, en verstevigt de hertog van Monmouth zijn greep op Sophie. Maar klopt dit allemaal wel? Tijd om het uit te zoeken!

Let op: Spoiler Alert voor aflevering 7!

A Public Inconvenience – ook ditmaal is de titel van de episode weer prachtig gekozen. De zaak van Don Pacifico in Griekenland bedreigt de hele politieke balans in Europa. Lord Palmerston vraagt Victoria’s toestemming om in te grijpen, waar zij iets te achteloos mee akkoord gaat. Bij Palmerston moet je altijd opletten!

Collage bij seizoen drie van de serie Victoria, 2019, door My inner Victorian.

Collage bij seizoen drie van de serie VICTORIA, 2019, door My inner Victorian.

Victoria maakt zich ondertussen zorgen over haar band met Albert en die met Feodora. De driehoek begint nogal benauwend aan te voelen. Misschien kan Victoria Albert beïnvloeden via de hertog van Wellington? Zoals jullie hieronder zullen lezen, had de koningin een goede band met hem, maar heeft de serie wel wat dichterlijke vrijheden genomen.

En dan is er nog Sophie, die steeds onvoorzichtiger wordt in haar affaire met Joseph. En dan besluit haar man om tot drastische maatregelen over te gaan. Maar kon dat zomaar in de Victoriaanse tijd? Lees snel verder!

Gunboat diplomacy: Was Lord Palmerston echt zo’n gehaaide politicus?

Jazeker! In deze aflevering zien we Lord Palmerston op een doorslaggevend moment voor Groot-Brittannië’s rol in de 19e-eeuwse wereldpolitiek; de Don Pacifico-affaire. Dit was een behoorlijk explosieve situatie.

Het verhaal begint in Griekenland, dat pas sinds 1821 een onafhankelijk koninklijk was; in het leven geroepen door Engeland, Frankrijk en Rusland. In 1847 braken er in Athene rellen uit, omdat de lokale machthebbers tegen de wil van de bevolking in de jaarlijkse paasprocessie veranderd hadden.

Henry John Temple, de derde Viscount Palmerston (1784-1865); details van een schilderij toegeschreven aan hofschilder Franz Xaver Winterhalter [Publiek domein].

Henry John Temple, de derde Viscount Palmerston (1784-1865); detail van een schilderij toegeschreven aan Franz Xaver Winterhalter [Publiek domein]. Bewerking door My inner Victorian.

Uit onvrede werd het huis van de joodse diplomaat David Pacifico geplunderd. De Griekse politie greep naar verluidt expres niet in. Vervolgens deed de Griekse regering drie jaar lang niks met Pacifico’s verzoek tot een omvangrijke schadevergoeding. Pacifico was oorspronkelijk Brits onderdaan, en daarom werd de kwestie uiteindelijk doorgespeeld naar minister Palmerston van Buitenlandse Zaken.

Zo kwam een ‘Griekse’ zaak op het bordje van de Britse politiek terecht. Om de goede verstandhouding met het Griekse koningshuis te bewaren, wilden de meeste vooraanstaande politici de kwestie liever laten rusten. Maar de eigenzinnige Palmerston had geen zin om het op safe te spelen. Ook al was hij aan de ene kant voorstander van een sterk en onafhankelijk Griekenland, hij wilde ook de belangen van een Britse burger verdedigen. Want dat waren Britse belangen.

Piraeus, de haven van Athene, op een ingekleurde tekening van de Beierse kapitein Ludwig Köllnberger, uit 1837 [Publiek domein].

De haven van Athene op een ingekleurde tekening van de Beierse kapitein Ludwig Köllnberger (1837) [Publiek domein].

Palmerston nam geen halve maatregelen: Hij beval een deel van de Britse vloot om in de haven van Athene te gaan liggen, om te laten zien wie er volgens hem de baas was. De kleine Griekse vloot kon geen kant meer op, en na twee maanden kon ook de Griekse koning Otto niets anders dan tegemoetkomen aan Don Pacifico’s eis. Frankrijk en Rusland werden erg nerveus van dit Britse staaltje krachtpatserij, maar verder dan formeel protest kwam het niet. Maar het had gemakkelijk op een echte oorlog uit kunnen lopen. Palmerston had gevaarlijk spel gespeeld, en gewonnen.

Thuis in Londen was men over het algemeen niet gecharmeerd van Palmerstons eigenhandig ingrijpen. Vooral in het Hogerhuis, maar ook in het Lagerhuis klonk er stevige kritiek. Ook koningin Victoria en Albert konden er niet om lachen: De Europese vrede op het spel zetten voor één man?

Links: Palmerston in zijn element, tijdens een toespraak in het Britse lagerhuis in 1860, door John Phillip. Rechts: Britse slagschepen blokkeren een Franse haven, op een doek van Thomas Luny uit 1830 [Publiek domein].

Links: Palmerston in zijn element, tijdens een toespraak in het Britse lagerhuis in 1860, door John Phillip. Rechts: Een vergelijkbare situatie. Britse slagschepen blokkeren een Franse haven, op een schilderij van Thomas Luny uit 1830 [Publiek domein]. Compilatie door My inner Victorian.

Palmerston wist zich er letterlijk uit te praten. In een speech van bijna vijf uur verdedigde hij zijn omstreden beleid, waarbij hij knap op populaire romantische sentimenten inspeelde. Hij vergeleek het Britse rijk met dat van de Romeinen:

“As the Roman, in days of old, held himself free from indignity, when he could say, civis Romanus sum, so also a British subject, in whatever land he may be, shall feel confident that the watchful eye and the strong arm of England will protect him from injustice and wrong.”

Zijn woorden hadden succes, en zelfs Koningin Victoria was onder de indruk. Zo kreeg Palmerston ook een tweede keer zijn zin, met een speciaal verdrag tussen Victoria en de Griekse koning, waarbij onder andere het eigendom van Don Pacifico in ere werd hersteld.

Het Britse House Of Lords in 1820, door hofschilder George Hayter [Publiek domein].

De peers of the realm waren absoluut niet te spreken over de vaak controversiële beslissingen van Lord Pam. Hier zien we het Britse House Of Lords in 1820, door hofschilder George Hayter [Publiek domein].

Voorlopig lukte het Palmerston dus om zowel in de buitenlandse als binnenlandse politiek telkens goed te dobbelen. Maar hoe lang dat geluk in het spel zou duren, zullen we misschien nog wel zien…

Kon een Victoriaanse man zijn echtgenote gevangenzetten en haar zelfs in een gekkenhuis laten opnemen?

Ja, dat kon helaas. In de serie zien we dat de hertog van Monmouth zijn vrouw Sophie in huis gevangen houdt, en dat hij twee artsen inhuurt die bereid zijn om haar gek te laten verklaren. Helaas was dit tot ver in de 19e eeuw inderdaad mogelijk in Groot-Brittannië, en er zijn ook daadwerkelijk gevallen van bekend.

Tot 1882 was een vrouw zodra ze trouwde eigendom van haar echtgenoot. Een vrouw was dus geen individuele rechtspersoon. Wanneer de hertog van Monmouth in de serie sneert dat hij Joseph wil “aanklagen voor schade aan zijn eigendom”, heeft hij juridisch gezien dus gelijk. Kinderen waren tot 1839 eveneens eigendom van de man, maar na die datum konden kinderen tot 7 jaar bij hun moeder blijven – in het zeldzame geval van een scheiding.

Detail van het drieluik Past And Present door Augustus Leopold Egg uit 1858

Het Victoriaanse schrikbeeld van een mislukt huwelijk: Een man ontdekt het overspel van zijn vrouw, die smekend op de grond ligt. Deel 1 van het drieluik Past And Present door Augustus Leopold Egg uit 1858 [Publiek domein].

Scheiden was in de 19e eeuw niet gemakkelijk geregeld.  Vóór 1858 was het vrijwel onmogelijk om te scheiden van je partner. Je moest er namelijk een speciale privéwet voor door het parlement loodsen, en dat kostte veel tijd en geld. De gewone man en vrouw konden dus niet scheiden.

Pas vanaf 1858 zorgde de Matrimonial Causes Act ervoor dat scheiden wel mogelijk werd, onder bepaalde voorwaarden. Een man mocht voortaan van zijn vrouw scheiden in geval van bewezen overspel. Een vrouw mocht van haar man scheiden in het geval van overspel, plus verzwarende factoren als mishandeling, bigamie en verlating.

Naast een officiële scheiding (divorce) bestond er vanaf 1858 ook de mogelijkheid tot formele separation: Dit betekende dat man en vrouw apart konden gaan wonen, maar dat hertrouwen niet mogelijk was. Een separation kon worden toegewezen op grond van overspel, mishandeling of verlating.

Gravure van een scene uit de roman The Woman In White van Wilkie Collins, uit 1873 [Publiek domein].

Wanneer een vrouw trouwde, werden haar bezittingen eigendom van haar man, soms met uitzondering van een bruidsschat. Maar een man kon zijn echtgenote wel onder druk zetten om het geld aan hem te geven. Dit is het geval in Wilkie Collins’ roman The Woman In White uit 1859, waarin Laura – tegen haar zin in – trouwt met de gemene Sir Percival Glyde. Wanneer Laura te lastig blijkt, probeert hij haar weg te stoppen in een krankzinnigengesticht. Gravure uit 1873 [Publiek domein].

Allemaal juridische details, maar wel interessant voor het verhaal van de fictieve hertogin van Monmouth. In de serie loopt Sophie de kans om haar zoon nooit meer te zien; haar man heeft immers de voogdij. En het is goed mogelijk dat zij door de plannen van haar man voor de rest van haar leven in een verschrikkelijk gesticht zal belanden…

Er zijn een aantal beroemde gevallen waarbij deze wetten en de positie van de vrouw een belangrijke rol spelen. Het verhaal van de hertogin van Monmouth is op minimaal één hiervan gebaseerd: dat van Caroline Norton.

Caroline Norton door Frank Stone in 1845

Caroline Norton, geschilderd door Frank Stone in 1845 [Publiek domein].

Caroline Norton (1808-1877) zat in 1836 gevangen in een gewelddadig huwelijk. Ze liep uiteindelijk weg bij haar man, waarna hij de kinderen bij haar weghield, en deze overbracht naar een geheim adres in Schotland. Daarna werd Caroline door haar echtgenoot van overspel beschuldigd, wat tot in de rechtszaal werd uitgevochten. Het werd een zaak die veel bekijks trok, want de beschuldigde minnaar was niemand minder dan de toenmalige premier, Lord Melbourne! Overspel werd niet bewezen, maar Caroline Norton was wel haar goede reputatie kwijt. En ze zou haar kinderen nog maar spaarzaam zien.

“An English wife may not leave her husband’s house. Not only can he sue her for restitution of “conjugal rights,” but he has a right to enter the house of any friend or relation with whom she may take refuge…and carry her away by force…” (getuigenis van Caroline Norton in 1855).

Een ander beroemd geval is dat van Georgina Weldon (1837-1914). In 1875 wilde haar man van haar af, en liet twee artsen onder valse voorwendselen een gesprek met haar voeren. Daarna tekenden die de benodigde papieren, waarmee ze formeel gek werd verklaard. Georgina rook onraad, en toen mensen van het gesticht haar wilden meenemen, wist ze te ontvluchten.

Georgina Weldon, gefotografeerd door Elliott & Fry, rond 1884 [Publiek domein].

Georgina Weldon, gefotografeerd door Elliott & Fry rond 1884 [Publiek domein].

Helaas kon Georgina haar man en de betrokken artsen niet aanklagen, omdat zij als getrouwde vrouw geen rechtspersoon was. Daarom besloot ze haar verhaal aan verschillende kranten te vertellen, zodat het in ieder geval openlijk bekend zou zijn. Daarnaast hoopte ze dat haar echtgenoot en de artsen haar zélf zouden aanklagen voor laster, want dan kon ze via een omweg toch haar gelijk halen. Maar dat lukte niet

Uiteindelijk kon Georgina door een nieuwe wet (de Married Women’s Property Act) in 1882 wél een zaak tegen haar man aanspannen. Die won zij. De rest van haar leven zou Georgina zich inzetten voor vrouwenrechten.

En het laatste beroemde geval kwam pas dit jaar aan het licht: Dat van Charles en Catherine Dickens! In de late jaren 1850 werd Charles zijn huwelijk zat, en werd hij tot overmaat van ramp verliefd op een ander. Maar een scheiding zat er blijkbaar niet in, omdat Catherine zich niet schuldig maakte aan zaken als overspel, mishandeling en verlating.

Catherine Dickens op de foto in 1879.

Catherine Dickens op 64-jarige leeftijd in 1879, het jaar waarin zij overleed.

Volgens een recent ontdekte bron kwam Charles toen op een ander idee: Zijn vrouw krankzinnig laten verklaren! Na een opname van zijn vrouw in een gekkenhuis kon hij immers ‘netjes’ scheiden van tafel en bed, en werd zijn imago (en vermoedelijk zijn zelfbeeld) niet meer dan nodig geschaad. Helaas voor hem ging dat plan niet door, omdat hij niet de benodigde twee artsen kon vinden die bereid zouden zijn om dergelijke papieren te tekenen. Uiteindelijk scheidden Charles en Catherine in juni 1858 van tafel en bed, officieel met wederzijds goedvinden.

Over Catherine en Charles en het fenomeen ‘madhouse divorce’ wil ik overigens nog eens een langer artikel schrijven, maar dat vergt natuurlijk meer onderzoek.

Was de hertog van Wellington echt zo belangrijk voor Victoria?

In deze aflevering beseft Victoria dat ze afscheid moet gaan nemen van een belangrijke vriend en raadgever: Arthur Wellesley, hertog van Wellington. Hij was een zeer belangrijk persoon in de Britse politiek en het openbare leven. Nadat hij Napoleon bij de beroemde Slag bij Waterloo verslagen had, werd hij een nationale held. En na zijn militaire loopbaan werd hij als Tory zelfs tweemaal premier.

Een portret van een nog jonge Arthur Wellesley, 1st hertog van Wellington, na zijn overwinning bij Waterloo in 1815, door Thomas Lawrence [Publiek domein].

Een jonge Arthur Wellesley, 1e hertog van Wellington, na zijn overwinning bij Waterloo in 1815, door Thomas Lawrence [Publiek domein].

Toen Victoria in 1837 op de troon kwam, was Wellington dus al een man van aanzien, op wiens adviezen zij graag terugviel. In 1839 vroeg ze hem zelfs om – na haar Lord M. – wederom premier te worden. Vanwege zijn leeftijd nam hij die functie niet op zich, tot grote ergernis van Victoria.

Victoria’s band met Wellington bekoelde in die tijd nog verder, toen hij zich openlijk afvroeg of Albert wel zo’n verstandige keuze was als echtgenoot van het Britse staatshoofd. Victoria liet het er niet bij zitten, en was niet van plan om Wellington uit te nodigen op haar bruiloft. Maar ja, de nationale oorlogsheld kun je ook als koningin niet zomaar ontvrienden. Lord Melbourne moest hemel en aarde bewegen om Victoria ervan te overtuigen dat Wellington toch echt aanwezig móest zijn.

The First of May, 1851 door Franz Xaver Winterhalter, een geïdealiseerde weergave van de doop van prins Arthur, waarbij zijn peetvader en naamgenoot een geschenk aanbiedt [Publiek domein].

De hertog van Wellington op latere leeftijd, net voor zijn pensioen in 1845. Hier was hij 76 jaar oud [Publiek domein].

Gelukkig draaiden beide koppige persoonlijkheden snel bij, zeker toen bleek wat een geschikte partij Albert bleek te zijn. Wellington bleef sindsdien altijd een belangrijke steunpilaar voor de jonge vorstin, die zij zelf omschreef als “the best friend we have.”

Op 1 mei 1850, de dag dat de hertog van Wellington 81 jaar oud werd, beviel Koningin Victoria van haar derde zoon. Inmiddels was de band van Victoria en Albert met oude hertog zo hecht, dat de kleine prins naar hem vernoemd werd: Arthur. Wellington werd een van zijn peetouders.

The First of May, 1851 door Franz Xaver Winterhalter, een geïdealiseerde weergave van de doop van prins Arthur, waarbij zijn peetvader en naamgenoot een geschenk aanbiedt [Publiek domein].

The First of May, 1851. Op dit triomfantelijke doek van Franz Xaver Winterhalter zien we een geïdealiseerde weergave van de doop van prins Arthur, waarbij de oude generaal als peetvader een geschenk aan zijn naamgenoot aanbiedt. Op de achtergrond staat Albert trots met bouwplannen in zijn hand, terwijl achter hem het Crystal Palace al schitterend staat. Heel mooi, maar zover is het nog niet! [Publiek domein].

In serie probeert Victoria haar man van de Great Exhibition af te leiden, door hem via de hertog van Wellington een nieuwe functie te geven: die van opperbevelhebber van het Britse leger. In het echt was Victoria echter apetrots op de Exhibition-plannen van de prins, en was het de hertog van Wellington zélf die Albert voordroeg voor de hoge post. Wat een eer! Albert sloeg het aanbod echter af, omdat hij (waarschijnlijk terecht) aanvoelde dat een buitenlander als opperbevelhebber niet overal in goede aarde zou vallen. Maar dat Wellington Albert hoog had zitten, en een goede band had met Victoria, dat kunnen we wel aannemen.

Nog één aflevering te gaan! In dit derde seizoen ligt het tempo aan spannende gebeurtenissen wel erg hoog. Zal het goed aflopen met Sophie, en kan Palmerston hoog spel blijven spelen? En vinden Victoria en Albert verder de weg terug naar elkaar? De ontknoping zien jullie komende zaterdag!

Tijd voor thee: gember met citroen.

Benieuwd naar de andere afleveringen? Lees dan:
VICTORIA seizoen 3 – 1: Feodora, revoluties, en Lord Palmerston
VICTORIA seizoen 3 – 2: Chartists, op de vlucht, en Francatelli

VICTORIA seizoen 3–3: Osborne House, opvoedingsperikelen, en de hertogin van Monmouth
VICTORIA seizoen 3 – 4: Ruzie, Cholera, en Florence Nightingale
VICTORIA seizoen 3 – 5: Ierland, Lord en Lady Palmerston en Berties leraar
VICTORIA seizoen 3 – 6: Feodora als koningin, privétekeningen, en Berties schedel
VICTORIA seizoen 3 – 7: Sophie in het nauw, afscheid van Wellington, en Palmerstons plan
VICTORIA seizoen 3 – 8: Heidi en Napoleon III, Feodora en Victoria, en Albert en zijn Great Exhibition


Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
Elizabeth Langford: Victoria R.I. (1964).
Helen Rappaport: Queen Victoria – A Biographical Companion (2003).
Stanley Weintraub: Albert – Uncrowned King (1997).
A.N. Wilson: Victoria – A Life (2014).
Letters reveal Charles Dickens tried to place his wife in an asylum. Op: York.ac.uk (20 februari 2019).
Married Women’s Property Act 1882 op Wikipedia.org.
Matrimonial Causes Act 1857 op Wikipedia.org.
Georgina Weldon op Wikipedia.org.
Caroline Norton op Wikipedia.org.
Don Pacifico affair op Wikipedia.org.
Arthur Wellesley, 1st Duke of Wellington op Wikipedia.org.

9 gedachten over “VICTORIA seizoen 3 – 7: Sophie in het nauw, afscheid van Wellington, en Palmerstons plan

  1. Vanavond alles weer bekeken, dank je wel voor je comments,

    Riet heeft uit de bibliotheek het boek over de t.v.-serie van Helen Rappaport gehaald!

    • Graag gedaan, Thom, ik vind het ook erg leuk om alles uit te zoeken. Het boek van Rappaport is inderdaad een mooie toevoeging aan de serie. Veel plezier ermee!

  2. Fijn weer de opheldering vanuit je blog! Jammer dat het volgende week alweer de laatste aflevering is! Het is veel te leuk om te stoppen! Ik was trouwens wel blij dat aan het einde van de aflevering Albert en Victoria elkaar weer ‘gevonden’ hadden. Hun koele relatie had naar mijn mening wel lang genoeg geduurd en het is voor beide ook veel fijner om weer liefdevol met elkaar om te gaan! Ook vond ik het mooi om te zien hoe vooruitstrevend Albert was! En natuurlijk zijn de acties van Lord Palmerston niet altijd even handig, maar het blijft een leuk persoon om naar te kijken. Zijn gedachtengang vind ik altijd erg interessant.

    • Ik ben het helemaal met je eens, Meaghan; ik vond de afstand tussen Victoria en Albert dit seizoen ook te breed uitgemeten. Persoonlijk denk ik dat hun historische tegenhangers dat maar niks zouden hebben gevonden.
      Wel was het weer een erg mooi seizoen, en ik ben blij dat Alberts progressieve kant wat meer onder de aandacht kwam.

      Het karakter van Lord Palmerston was dit seizoen echt een aanwinst, en ik hoop (en verwacht) dat we meer van hem zullen zien.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.