Het prachtige huis van Frederic Leighton heb ik jullie twee weken geleden al laten zien. Het bezoek aan zijn huis-cum-studio in Londen was van tevoren gepland, maar toen ik daar geweest was, ontdekte ik nog een verrassing: Het Leighton House Museum heeft een zustermuseum. Twee straten verderop ligt namelijk nóg een fantastische victoriaanse woning: 18 Stafford Terrace! Uiteraard gingen we die bekijken.
De eerlijkheid gebied mij te zeggen dat ik in het verleden al eens vaag van dit museum gehoord had, maar het was me compleet ontschoten dat het bestond. Misschien heb ik onthouden dat het niet te bezoeken was, of te ver weg, maar in ieder geval was het nu een complete verrassing voor me. Ons spontane museumbezoek werd één van de highlights van onze reis, en ik laat jullie graag zien welke prachtige kamers we aantroffen in het huis van Linley Sambourne, die leefde op 18 Stafford Tarrace tussen 1875 en zijn dood in 1910.
Een zelfportret van Linley Sambourne (1844-1910) uit 1891 [Publiek domein].
Linley en Marion Sambourne
Edward Linley Sambourne van vrijwel zijn hele werkzame leven lang cartoonist bij het bekende blad Punch. Hij werd geboren in 1844 in een bescheiden middenklassengezin, maar hij wist zich door een erfenis, een bescheiden salaris bij Punch en een joviaal karakter op te werken naar de wat welgesteldere kringen. Ook zijn huwelijk met Marion Herapath in 1874 betekende voor hem een stapje omhoog op de sociale ladder, want haar familie was veel welgestelder dan de zijne, en behoorde tot de hogere middenklasse. In de familie was er dan ook wel de mening dat Marion ‘beter’ had kunnen trouwen, maar het huwelijk bleek in ieder geval warm en vol genegenheid.
Stafford Terrace in de wijk Kensington in Londen. In deze straat woonden de Sambournes. Hoewel het voor ons chique hiuzen zijn, behoorden ze in de 19e eeuw niet tot de topklasse. Om toch belangrijker over te komen zijn ze wel gebouwd naar het grondplan van duurdere huizen: De huizen in Stafford Terrace zijn alleen iets smaller. De stijl is italianate, dat wil zeggen: met lichte stenen, classicistische details en stucco sierlijsten. Deze stijl is een groot deel van de victoriaanse tijd in de mode geweest.
Linley en Marion woonden in Kensington, en zoals gezegd dus vlakbij belangrijke kunstenaars zoals Frederic Leighton en de verzamelde artistiekelingen van de Holland Park Circle. De meeste mensen in de club rond Leighton stonden te hoog op de victoriaanse maatschappelijke ladder om mee te socializen, maar de Sambournes omringden zich graag met andere mensen uit de wereld van kunst, literatuur en theater. Zo ging Marion bijvoorbeeld om met het echtpaar Alma-Tadema (beide kunstschilder), Luke Fildes (kunstschilder), Henry Irving (theatermaker) en Oscar Wilde (schrijver). Laatstgenoemde knoeide overigens een keer een glas rode wijn over haar jurk heen tijdens een dinertje, dus ik ben benieuwd of hij daarna nog mocht komen…
Op de ladder van de middenklasse
De Sambournes hadden best een gevarieerde en indrukwekkende kennissenkring, en wat daarbij opvalt, is dat vrijwel alle personen met wie zij omgingen welgestelder waren dan zijzelf. Linley en Marion waren echte social climbers, typisch voor de 19e eeuw. Ze waren – waarschijnlijk door hun sociale karakter – graag geziene gasten op feestjes, en aan het einde van de eeuw raakte Marion zelfs bevriend met de dochter van een earl! Hiervan was zij zelf erg onder de indruk. En in 1891 werd Linley eindelijk uitgenodigd voor een diner bij de illustere Sir Leighton, waar hij erg trots op was. Helaas betekende het geen lidmaatschap van de prestigieuze Royal Academy Of Arts, omdat zwart-wittekenaars daar nu eenmaal geen lid van mochten worden.
Het klinkt misschien wat onaardig van Leighton om zo specifiek te zijn in de mensen die hij uitnodigde. Maar, zo zat de hele victoriaanse maatschappij in elkaar, en ook de Sambournes deden daar duidelijk aan mee. Het is geen toeval dat al hun kennis zich in het ‘hogere segment’ begaven. En hoewel Marion kennis hád kunnen maken met de vrouw van de befaamde schilder John Everett Millais, deed ze dat niet. Mrs. Millais was namelijk eerder gescheiden, en werd dus geen fatsoenlijk persoon geacht om mee om te gaan. Ook keken de Sambournes wel uit om acteurs en actrices die laag in aanzien stonden, bij hen thuis uit te nodigen.
De statige voordeur van 18 Stafford Terrace. Tegenwoordig komen bezoekers echter via de bediendeningang in de kelder, hier rechts van de trap.
De hogere aspiraties van het echtpaar Sambourne zie je ook duidelijk terug in hun huis. Het lijkt erop dat vooral Linley graag wilde leven zoals de grote kunstenaars van zijn tijd – met huizen zoals die van Leighton en ook Lawrence Alma-Tadema. Hoewel zijn portemonnee en huis een stuk kleiner waren, maakte hij van zijn rijtjeshuis een prachtig kunstparadijs. En dankzij zijn zoon Roy en kleindochter Anne is dit huis vrijwel volledig intact gebleven, zoals Marion en Roy er op het laatst woonden. Als je de hal binnenkomt, lijkt het net alsof ze even weg zijn voor boodschappen. Ik laat jullie graag zien hoe dat eruit zag!
18 Stafford Terrace – de hal en het trappenhuis
De hal, gezien vanaf de voordeur, met een typisch victoriaanse indeling.
De indeling van de hal op de begane grond is erg typerend voor victoriaanse middenklassehuizen. Een lange gang met aan de achterkant een trap. Aan deze gang liggen twee kamers; de morning room en de eetkamer. En onder de trap bevind zich, heel modern, een toilet. De Sambournes hadden maar liefst drie wc’s in huis, wat echt een nieuwigheidje was.
Onder de trap zit een WC met deze mooie wastafel. Een WC binnen was voor die tijd nieuw, al vond niet iedereen het een vooruitgang in verband met geuren en nog niet helemaal perfecte riolering.
Ik was meteen al onder de indruk van de hal, met het licht dat binnenvalt door het prachtige glas-in-loodraam helemaal aan het einde, en alle kleine details in de decoratie. Wel wat apart: lijstjes met dode vogels aan de muur bij de voordeur. Dat is nog eens een binnenkomer!
Op de deur die naar de tuin leidt, achter in de hal, vind je dit prachtige glas-in-loodraam, dat waarschijnlijk werd ontworpen door Linley Sambourne zelf.
Nog zo’n mooi detail: Op de zogenaamde half landing, de tussenverdieping tussen de begane grond en de eerste verdieping, heeft Linley een speciale waterpartij laten bouwen met stenen, schelpen en varens. Heel modern en kunstzinnig in zijn tijd. In het glas is het zelfontworpen monogram van de Sambournes te zien: LMS (Linley Marion Sambourne). Op de voorgrond een mooie vaas met pluimen.
Wat meteen opvalt in de hal, is iets wat je in alle vertrekken zult zien: Hoe vol het huis is, met allerlei meubels, wandbekleding, tapijten, schilderijtjes en neerzetdingen en andere prullaria. Dit is heel typisch victoriaans, en voor de moderne bezoeker misschien even wennen. Maar waarschijnlijk was 18 Stafford Terrace in de tijd van Marion en Linley zelfs nog wat voller!
Less was definitely not more. Met het behangen van zijn muren met allerlei schilderijlijstjes kon Linley Sambourne uren zoet zijn. Maar hij was geen uitzondering: Een dergelijk volle muur was de gewoonte in de victoriaanse tijd.
Ook de muren zijn dus overvol met gravures, fotoreproducties van schilderijen en Linley’s eigen werk. Soms werd zijn vrouw het wel eens zat, wanneer haar man weer nieuwe foto’s en tekeningen op ging hangen. Zo schreef ze een keer verzuchtend in haar dagboek: “Lin putting up pictures on stairs all morning”! Maar ja, dat goed gearrangeerde lijstjes ook een functie hadden, blijkt wel in de drawing room op de eerste verdieping. Maar nu eerst…
De Morning Room
De morning room van Marion Sambourne. Wat een prachtige bank!
De morning room was traditioneel bedoeld voor de vrouw des huizes. Hier trok ze zich terug, ontving ze visite, en sprak ze met het personeel over de huishoudelijke zaken die moesten gebeuren. Marion heeft haar kamer heel stijlvol ingericht, met meubilair in neo-historische stijlen, met onder de vele accessoires een prachtig haardscherm.
Het prachtige haardscherm in de morning room.
Een blikvanger is ook het glas-in-loodraam. En aan de wand zijn maar liefst twee Morris-dessins te bewonderen, ‘Diaper’ en ‘Pomegranate’. De Sambournes waren fan van William Morris’ werk, en gebruikten zijn behangmotieven in verschillende kamers. Ze gingen qua mode dus helemaal met hun tijd mee.
Het glas-in-loodraam in de morning room, met in de kamer meubels in allerlei neo-stijlen.
In de hoek van de morning room is een deuropening met een gordijn ervoor. Zo kon er snel en privé gewisseld worden tussen de morning room en de aangrenzende eetkamer. Het deed me denken aan de doorloopjes in het Victorian Home in Kopenhagen, dat zo’n 20 jaar later werd ingericht.
Zelf vond ik de morning room de mooiste kamer van het huis, en ik kan me helemaal voortstellen dat Marion hier lekker knus kon zitten.
De eetkamer
In deze kamer hielden de Sambournes af en toe dinertjes. Het lijkt een kleine kamer, maar doordat de tafel uitgeschoven kan worden, konden er uiteindelijk 12 mensen deelnemen aan de maaltijd. Toch zal het met het bedienen best een krappe bedoeling zijn geweest, en hieruit blijkt de maatschappelijke status van de Sambournes maar weer eens. Zij konden niet op dezelfde schaal entertainen als hun hoger geplaatste vrienden. Gelukkig vonden die dat blijkbaar niet zo erg, en het echtpaar was dan ook veel te gast bij anderen, zonder dat ze daarvoor een evenzo groot aantal dinertjes moest teruggeven.
De eetkamer van de familie Sambourne. De tafel is hier duidelijk niet op zijn langst.
Overigens is dit wel degelijk een pronkkamer; want het traditionele sideboard, waar een aantal schotels op kon staan, was het duurste meubelstuk uit hun hele inboedel. En als je de rest van het huis gezien hebt, wil dat wel wat zeggen! Ook om mee te pronken, zijn de speciale houten elementen aan de muren om het porselein beter te doen uitkomen (je ziet dat ook bij Frederic Leighton). En natuurlijk de eetkamerset an sich, die stamt uit 1877.
Het dure sideboard in de eetkamer. Hierop stonden tijdens het diner verschillende schotels, die door de bedienden werden rondgebracht. In het bewerkte hout zit een spiegel om de gerechten en de kamer zo voordelig mogelijk weer te kunnen geven.
De Drawing Room
Als je de trap opgaat naar de eerste verdieping, wacht je hier een verrassing: Waar traditionele huizen hier ook twee kamers hadden, is op 18 Stafford Terrace die muur doorgebroken, waarmee ruimte is gemaakt voor een werkelijk gigantische drawing room! Het verwijderen van de muur was al gedaan door de vorige bewoonster van het huis, maar de Sambournes hebben er zeer goed gebruik van gemaakt. Linley werkte dagelijks bij het mooie glas-in-loodraam (hij had lange tijd geen aparte ruimte voor een eigen studio), en verder konden er vrienden ontvangen worden.
De prachige grote drawing room van 18 Stafford Terrace. Aan de zijde van het raam kon Linley aan zijn cartoons werken. Hier had hij het meeste licht – als hij tenminste niet tot diep in de nacht doorging met werken. Een bijzonder volle kamer, maar ik vind hem erg mooi!
Je kunt je ogen in deze kamer goed dus kost geven, met zoveel tafeltjes, stoelen, prullaria en muurbekleding dat je niet weet waar je moet kijken. De muur was oorspronkelijk bedekt met wederom een behang van William Morris (larkspur), maar in 1884 besloot het echtpaar dat ze iets luxers wilden, namelijk rood papier met gouden reliëf.
Maar…Linleys vele schilderijlijstjes kwamen erg van pas, want uit financiële overwegingen zit dat behang alleen op plekken waar je het kan zien! Tijdens de restauratie ontdekte men, dat achter de schilderijen nog gewoon het Morris-behang zit. Of zo’n lappendeken nu zo chique is… Als je goed kijkt kun je het nog steeds zien in de drawing room, want de curatoren hebben een stukje onbedekt gelaten.
Een typisch victoriaans bijzettafeltje in het midden van de drawing room.
In de kamer staan ontzettend veel meubeltjes: banken, stoelen, bijzettafeltjes, een piano, een opbergkast voor Linleys foto’s. Toen de Sambournes hier pas woonden, in 1877, waren er inclusief de muurbekleding al wel 250 items in deze kamer, en dat aantal is gedurende hun leven alleen maar toegenomen!
Het theetafeltje van Marion aan de andere kant van de drawing room. Hier zou ik wel graag een ontspannen kopje thee willen drinken!
Het aantal stoelen is overigens wel heel erg veel; in het hele huis stonden er maarliefst 66! Wat moet een mens met zoveel stoelen? Ook hier hebben we weer bewijs dat Marion het ook wel eens beetje too much vond. Ik haar dagboek schrijft ze namelijk:
“Two new arm chairs, it never rains but it pours with Lin, epidemic of chairs now!”
We zij nog steeds in de gigantische drawing room. Ik kan me voorstellen dat Marion het meeste aan deze kant zat, aangezien Linley de andere kant in beslag nam.
Met de drawing room hebben we feitelijk alle publieke kamers gezien. Hier konden Linley en Marion pronken met hun goede smaak. De overige kamers, waaronder twee slaapkamers, een bediendenkamer en de badkamer, zullen zelden door een gast bezocht zijn. Maar wel door ons!
En daarover vertel ik jullie in het volgende blog, waarin ik jullie ook zal vertellen over de hobby die Linley jarenlang voor zijn gezin en de buitenwereld geheim hield…
Maar nu eerst een kopje lekkere rokerige thee, Uit de Keizerskist.
Met dank aan de medewerkers van het 18 Stafford Terrace-museum voor het verlenen van hun toestemming om foto’s te maken met mijn mobiele telefoon, en hun enthousiaste en interessante verhalen.
Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
Shirley Nicholson: A Victorian Household – Based on the Diaries of Marion Sambourne (2010).
D. Robbins, R. Suleman en P. Hunter: Linley Sambourne House, 18 Stafford Terrace, Kensington (RBKC 2017).
Edward Linley Sambourne op Wikipedia.org.
Wederom een leuk blog Josephine. Ik vind het glas in lood raam naar de tuin echt prachtig. Ik ben benieuwd naar deel 2 van dit blog en welke geheime hobby hij verborgen hield
Fijn om te horen! Ik vond het glas-in-lood-raam ook één van de mooiste elementen aan het huis. het tweede blog staat inmiddels online!
Ik moest heel hard lachen om het stukje over het behang. Dit huis gaat op mijn lijstje als ik in januari weer een bezoekje aan Londen breng.
Haha, ja die lapjes behang zijn wel erg schone schijn hè? Wij zijn ook een fotogalerij aan het aanleggen, maar ik denk dat we wel voor volledig behang kiezen. 😉
Leuk dat je ook wilt gaan, ik ben benieuwd wat je ervan zult vinden!
Ik ben nog nooit in London geweest maar als ik er ben, (ik wil er graag eens heen) Gaat dit zeker op mijn lijstje.
18 Stafford Terrace is inderdaad een aanrader! Als je gaat in de zomer, let dan goed op de openingstijden. In de zomermaanden kan het huis lang gesloten zijn voor onderhoud. In mijn vervolgblog heb ik meer over de openingstijden geschreven: https://www.myinnervictorian.nl/18-stafford-terrace-linley-sambourne/
Prachtig! Vooral die glas in lood ramen, wat een licht!
Wat een prachtig authentiek interieur en mooi verhaal over de bewoners!
Misschien nog een (klein) leuk weetje over Stafford Terrace, Freddie Mercury heeft jaren op nr. 12 gewoond.
Ja, dat is zeker leuk om te weten! Hij woonde wel in een mooie straat, zeg. Bedankt voor het doorgeven!