De mooiste attracties staan vaak niet in reisgidsen vermeld. Afgelegen plekken, kleine charmante hoekjes en knusse musea vind je vaak door buiten de gebaande paden te zoeken. Zo ontdekte ik via-via ook het prachtige Leighton House Museum. Zoals de naam al zegt, bevindt het zich in het huis van de victoriaanse gentleman-kunstenaar Lord Frederic Leighton. Het interieur dat hij met veel zorg samenstelde, is echt adembenemend!
Als je op Kensington High Street staat, ter hoogte van Melbury Road, volg je die straat en neem je de eerste links. Je bent dan op Holland Park Road, een mooie statige en rustige straat in het chique Kensington, een opvallend kalme hoek van het hektische Londen. Op nummer 12 woonde daar tussen 1866 en 1896 Frederic Leighton, een van de belangrijkste en populairste schilders van zijn tijd. Maar hij interesseerde zich niet alleen voor schilderkunst, maar ook voor historische en exotische architectuur en decoratie. Het resultaat van al zijn reizen en inspanningen is duidelijk te zien zodra je zijn prachtige woning binnenstapt.
A perfect gentleman?
Sir Frederic Leighton was oorspronkelijk de kleinzoon van een eenvoudige arts, die zich had opgewerkt en een fortuin had verdiend als hofarts van de Russische Tsaar. Het gevolg was, dat Frederic nooit meer hoefde te werken voor zijn geld, en zijn leven kon inrichten zoals hij dat zelf wilde: als kunstliefhebber, verzamelaar, kunstschilder, beeldhouwer, en actief in de kunstenaarskringen van zijn tijd. Van 1878 tot aan zijn dood was hij zelfs voorzitter van de prestigieuze Royal Academy of Arts.
Leighton, geboren in 1830, bracht de eerste 25 jaar van zijn leven bijna volledig buiten Groot-Brittannië door, omdat zijn ouders om gezondheidsredenen telkens verhuisden. Hij kreeg zijn eerste schilderlessen in Duitsland, woonde na 1848 in Frankrijk, en toerde om zijn educatie te voltooien door Italië. Hoewel zijn ouders het eerst niet zo geweldig vonden dat de jonge Frederic kunstenaar wilden worden, steunden ze hem wel in zijn opleiding. Zijn vader gaf hem zijn hele leven een ruimhartige toelage, zodat hij zich volledig op zijn kunst kon richten.
Leightons eerste grote schilderij dat hij in Engeland produceerde was Cimabue’s Celebrated Madonna is carried in Procession through the Streets of Florence, dat hij in 1855 voltooide. Het werd meteen gekocht door niemand minder dan Koningin Victoria. Leighton maakte in zijn kunst veel gebruik van alle klassieke en oudheidkundige stijlen die hij op zijn reizen was tegengekomen; en dit viel bij de Britse elite erg in de smaak.
Leighton was een markante persoonlijkheid, omdat hij altijd de volmaakte gentleman was en zijn uiterlijk tot in de puntjes verzorgde. Met zijn donkere haren en buitenlandse achtergrond, werd hij door sommige zeurpieten als ‘te buitenlands’ neergezet, maar over het algemeen was hij erg geliefd. In zijn gedrag was hij wat afstandelijk, maar correct, en hij was zeer vrijgeving naar kunstenaars die hij wilde ondersteunen. In de loop der jaren bouwde hij een grote kring aan bevriende kunstenaars en hoogstaande bewonderaars om zich heen, maar altijd bleef hij als persoon bijzonder privé.
Ook nu nog blijven onderdelen van zijn persoonlijk leven voor ons in nevelen gehuld. Hij liet geen brieven of dagboeken na, en had geen vrouw en kinderen. Er wordt gesuggereerd dat hij misschien een affaire had met één van zijn modellen, of dat hij misschien homoseksueel zou zijn geweest. We zullen het nooit weten, maar dat is misschien ook niet erg. Het lijkt erop dat hij door zijn voorkomen, zijn kunst en zijn huis wilde laten zien wie hij was, en dat hij zijn publieke persoonlijkheid en privégevoelens strikt scheidde. Uiteindelijk creëerde hij voor zichzelf, zijn vrienden en voor ons het beeld van de perfecte gentleman; beschaafd, intellectueel, vrijgevig, vriendelijk en verzorgd.
In 1878 werd Leighton geridderd, en aan het einde van zijn leven werd Leighton door Koningin Victoria zelfs verheven tot baron, wat hem onderdeel maakte van de Britse peerage. Hij is de enige kunstenaar ooit die deze positie toegekend heeft gekregen. Helaas overleed hij één dag na het toekennen van deze eer.
Een ideale kunstenaarswoning
Toen Leighton zich, na jaren op het vasteland van Europa te hebben vertoefd, uiteindelijk in Engeland vestigde, wilde hij het liefste zo snel mogelijk een eigen huis-met-studio bouwen. In 1864 had hij door de verkoop van zijn schilderijen eindelijk genoeg geld bij elkaar, want zijn ambitieuze plannen konden niet gedekt worden door de toelage van zijn vader alleen.
Hij kocht een stuk land in de wijk Kensington en liet een bevriende architect het huis ontwerpen, hoewel hij zelf ook al een heleboel schetsen op papier had gezet. Vanaf het begin kreeg het huis maar één slaapkamer. Hierdoor denkt men dat Leighton nooit van plan is geweest om een gezin te stichten, maar dat hij zijn focus volledig op de kunst wilde richten. In de loop der jaren verbouwde hij telkens meer aan zijn huis, met steeds nieuwe uitbreidingen, zodat het uiteindelijk de prachtige vertrekken kreeg die wij nu kennen.
De Staircase Hall
Als je binnenkomt, is de eerste ruimte die je ziet de zogenaamde Staircase Hall. De prachtige zeeblauwe wandtegels geven het trappenhuis een oosterse grandeur, terwijl je als bezoeker wordt aangestaard door een opgezette pauw. Een bijzondere combinatie, die prachtig kleurt. En gek genoeg waren het niet de stenen ornamenten die me het gevoel gaven een bijzonder mooi en gradioos huis te betreden, maar de pauw, die als een kokette voorbode al zijn kleurpracht laat zien.
De pauw was een bewuste keuze van Leighton – vandaar de perfecte kleurencominaties binnen de hal – omdat het dier het symbool was van de Aestethic Movement. Deze kunstenaarsstroming, waartoe Leighton behoorde, wilde zich meer op de uiterlijke schoonheid richten, dan op mogelijke symboliek en diepere betekenis in kunst. En dat Leighton oog had voor alles wat mooi was, dat is in zijn hele huis te zien. Van deze hal was ik bij binnenkomst al meteen erg onder de indruk!
De Arab Hall
Wanneer je vanuit het trappenhuis naar links kijkt, kijk je via de Narcissus Hall de Arab Hall in. Je kunt er niet omheen, met zijn ontelbare oosterse tegeltjes, de fontein en de koepel. Wie verzint het om dit in een woonhuis te hebben? Deze ruimte was door Leighton bedoeld om te imponeren, en werd gebruikt als rookruimte en om ontspannen met zijn gasten te praten. De tegels komen uit verschillende landen rond de Middellandse Zee en het Midden-Oosten, en zelfs uit het verre China. Leighton nam zelf tegels van zijn reizen mee, maar vroeg ook aan vrienden om ze te kopen als zij op reis waren. Geen namaak dus! Twee bijzondere glas-in-loodramen komen bijvoorbeeld helemaal uit Damascus.
De ruimte deed me denken aan de Hagia Sophia in Istanbul – en ik vond hem dan ook zeer indrukwekkend! Ik vind het bijzonder dat Leighton zoveel verschillende stijlen tegels wist te combineren tot één prachtig geheel.
De Dining Room
Aan de centrale hal op de begane grond ligt ook de eetkamer, waarin je wordt verwelkomt door het Duitse woord Prosit (proost!) boven de deur. De kleurkeuze in deze kamer is compleet anders dan in de hal en de Arab Hall, want overheersend is de warme kleur rood van het zijden behang. Deze kleur heeft Leighton gekozen om de borden die aan de muur en in de kasten tentoongesteld staan, extra mooi te laten uitkomen. De borden zijn namelijk ook bijzonder Turks aardewerk.
In deze ruimte hield Leighton vele dinertjes, waarbij mensen graag aanschoven. Leighton was tenslotte een belangrijke persoon in de victoriaanse kunstwereld en high society. Hij had zelfs contacten met leden van het Koninklijk huis, en in 1869 bracht Koningin Victoria hem persoonlijk een bezoek. Een hele eer, en zij is dus ook in deze eetkamer geweest.
De studio van Leighton
Boven de eetkamer en de aangrenzende drawing room bevindt zich op de eerste verdieping de gigantische studio van de schilder. Hier had hij de ruimte om te werken, zijn werk tentoon te stellen en bood hij tevens een afgeschermde ruimte voor zijn modellen. Ook werden er in zijn studio concerten gegeven.
En alsof zijn studio nog niet groot genoeg was, besloot Leighhton ook dat hij een aangrenzende winterstudio wilde. Dit was feitelijk een grote serre, zodat de schilder ook in de winter – wanneer men in Londen veel last had van de beroemde dichte mist en smog – genoeg licht had om bij te werken. Dit was ook wel nodig, want de schilder kreeg op vrij jonge leeftijd slechte ogen, en hij kon dus elk straaltje zonlicht gebruiken.
Momenteel is de studio vooral een imposante grote ruimte, waar wat doeken tentoongesteld staan en nog steeds concerten gegeven worden. Maar wat betreft interieurdesign doet de ruimte naar mijn idee een beetje onder voor de pronkstukken in huis, zoals de Staircase Hall en de Arab Hall.
De Silk Room
Een van de laatste bijzondere kamers die zijn toegevoegd aan de woning is de zogenaamde Silk Room. De ruimte dankt zijn naam aan het groene zijden behang, dat door Leighton gekozen werd om de schilderijen uit zijn verzameling mooi uit te laten komen. En met succes! Het is een prachtige lichte ruimte, waar het zonlicht via dakramen naar binnen valt. Een van de mooiste schilderijen hier vond ik Shelling Peas, van zijn collega-schilder John Everett Millais, dat in het midden boven de blauwe chaise longue hangt.
Al rondkijkend is het door het hele huis overduidelijk dat Leighton zich liet inspireren door het historicisme, een stroming binnen de hoog-victoriaanse kunst die zich kenmerkt door een grote verscheidenheid aan historische revivals. En het mocht allemaal gemixt worden: Arabische wandtegels, Perzische tapijten, hoekjes met Ottomaanse kussens, Romeinse mozaïekvloeren. Overal staan klassieke beelden naast romantische en gotische verbeeldingen van de Noord-Europese Middeleeuwen. Alles komt terug in de victoriaanse aankleding. En het resultaat is erg mooi!
Een slaapkamer zonder franje
Sommige vertrekken waren minder imposant. Zoals de drawing room en studeerkamer; deze kamers waren een stuk minder opvallend ingericht dat zijn grand rooms voor uiterlijk vertoon. Opvallend door zijn eenvoud is bovenal Leightons slaapkamer, die zelfs door een tijdgenoot al wat te eenvoudig werd genoemd.
Er staat alleen een eenpersoons bed, waarboven eenvoudige fotokopieën van kunstwerken hangen. Het sobere donkerblauwe behangmotief is Indian van de firma van William Morris, dat in die tijd voor iedereen (met genoeg geld) te koop was, en dus geen persoonlijk ontworpen design, zoals Leighton in zijn andere vertrekken wel had. In vergelijking met de rest van het huis maakt dit de slaapmaker nog eenvoudiger van opzet.
In dit meest persoonlijke vertrek, waar ongetwijfeld niemand anders dan hijzelf en zijn personeel kwam, heeft Leighton het kennelijk niet nodig gevonden om aan zijn imago te werken. Zijn publieke leven speelde zich af tussen de kleurrijke kunst, maar privé had hij blijkbaar genoeg aan minder opsmuk. Het geeft misschien wel één van de weinige inkijkjes in zijn karaker – maar tegelijkertijd kun je ook nuchter concluderen dat dit privévertrek nu eenmaal een stuk goedkoper was dan alle openbare ruimtes. En om zo’n onderscheidende financiële keuze te maken buiten het oog van de publieke opinie, dat is nu typisch victoriaans.
Een museum waardig – Het Leighton House Museum
Niet alleen nu, maar ook al tijdens zijn leven werd Leightons huis zeer bewonderd, en Leighton hield dan ook regelmatig open huis voor nieuwsgierige bezoekers. Samen met het huis-cum-studio van de Nederlands-Britse schilder Lourens Alma-Tadema, ook in Londen, werd het als één van de mooiste huizen van zijn tijd beschouwd. De woning van Alma-Tadema is helaas afgebroken, en we mogen van geluk spreken dat het huis van Leighton er nog staat. En dat is niet zonder slag of stoot gegaan.
Na zijn dood werd het grootste deel van Leightons kunstverzameling en de inboedel van het huis verkocht. Het huis bleef nog behouden, maar het leed veel schade van bombardementen in de Tweede Wereldoorlog, en een gebrek aan belangstelling voor de victoriaanse tijd in de 20e eeuw. Toen besloten werd dat Leighton House een museum moest worden, waren van het interieur eigenlijk alleen de tegels nog in tact. Stoffen moesten gereconstrueerd worden, en kunstwerken opnieuw worden aangekocht of gekopieerd. Daarom hangen er in het huis nu vooral veel werken van Leighton zelf, en niet meer de topstukken uit zijn eigen collectie. Het interieur is wel zo veel mogelijk in oude staat hersteld, dankzij oude foto’s die ten tijde van Leighton’s leven door enthousiaste interieurtijdschriften waren gemaakt. Zo kunnen we toch nog zien hoe één van de belangrijkste victoriaanse kunstenaars heeft gewoond en gewerkt.
Zelf Leighton House Museum bezoeken
Leighton House ligt in de wijk Kensington aan 12 Holland Park Road, en het dichtstbijzijnde metrostation is Kensington (Olympia). Het museum is geopend tussen 10:00 en 17:30 uur en alleen op dinsdagen gesloten. Met enige regelmaat is het museum geopend in de avond en is er livemuziek. Ook zijn er soms bijzondere exposities. Meer informatie vind je op de website van het museum.
Wil je alvast een kijkje nemen? Neem dan deze mooie virtuele tour door Leighton House. Als je even kort een blik in het huis wilt werpen, kun je ook het promotiefilmpje van het museum bekijken.
Ik ga ook nog even nagenieten. Met een kopje Londense Earl Grey van Twinings.
De persfoto’s werden beschikbaar gesteld door The Royal Borough of Kensington and Chelsea, waarvoor hartelijk dank.
Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgend bronnen gebruikt:
Daniel Robbins: Leighton House Museum – Holland Park Road, London (RBKC, 2011).
Daniel Robbins: Welcome to Leighton House Museum (RBKC).
Frederic Leighton op Wikipedia.org.
Leighton House Museum: Alma-Tadema: At Home in Antiquity at Leighton House Museum (7 July – 29 October 2017). (Youtube-filmpje, 2017).
Bedankt voor dit mooie verslag! Ik heb het huis een paar jaar geleden bezocht en vond het wel wat ‘over the top’. Leighton maakte betoverend mooie schilderijen. Toen Flaming June was te zien in het Gemeentemuseum heb ik er wel een half uur naar zitten staren.
Dank je wel voor je reactie! Je hebt gelijk, Leighton House is wat ‘over the top’, maar ik vond het zelf erg mooi. Wat ontzettend gaaf dat je Flaming June in het echt hebt gezien! Ik heb de ‘Europese tour’ gemist en ben wel een beetje jaloers… Jammer dat het museum in Puerto Rico zo ver weg is.