Nog een kerstverhaal van Charles Dickens: The Cricket On The Hearth

Was Charles Dickens echt “the man who invented Christmas”? Nee, dat niet. Maar hij is wel een man die ‘het kerstgevoel’ tot in het uiterste gecultiveerd heeft. Iedereen kent natuurlijk wel iets van A Christmas Carol, maar wist je dat hij naast deze klassieker tussen 1843 en 1848 bijna elk jaar een nieuw kerstverhaal op de markt bracht?

Zijn victoriaanse publiek keek ieder jaar reikhalzend uit naar Charles Dickens’ kerstverhalen; net zoals wij vol spanning op het vervolg van onze favoriete Netflix-serie zitten te wachten. Na 1852 kwamen zijn kerstverhalen – in tegenstelling tot zijn romans – gelijk in boekvorm uit, en die werden altijd een instant bestseller. En hoewel de moderne lezer vrijwel alleen nog A Christmas Carol kent, was The Cricket On The Hearth (1845) één van zijn favoriete kerstverhalen bij de Victorianen zelf. Een goede reden voor mij om het eens te gaan ontdekken!

dickens-cricket-on-the-hearth-titel-pagina

Titelpagina van de tweede editie uit 1846 [publiek domein].

Ik zou nu kunnen beginnen met het uiteenzetten van de verhaallijn in The Cricket On The Hearth. Maar om eerlijk te zijn; voor moderne begrippen is het plot in dit kerstverhaal nogal dunnetjes. Waar wij gewend zijn dat bijvoorbeeld een actie of een plotseling probleem de drijvende kracht achter een verhaal vormt, gaat het Dickens hier in zijn kerstverhaal niet om. Zijn belangrijkste doel is de weergave van het ideale knusse huisgezin en de zegeningen van het gelukkige huiselijke leven. De kneuterigheid en sentimentaliteit spatten ervan af. Voor één keer laat hij dan ook zijn venijnige maatschappijkritiek achterwege. Een behaaglijk en fijn gevoel – dat is waar het in The Cricket On The Hearth om draait.

Een krekel op de haard?

Symbool voor de huiselijke knusheid staat de krekel op de haard. “Wat een vreemde titel”, dacht ik in eerste instantie. Maar blijkbaar geloofde men vroeger dat een krekel bij de haard een voorbode van huiselijk geluk was. En dat is ook niet zo gek, als je bedenkt dat een feitelijke krekel pas op je haard ging zitten, als die constant warm was – als je dus het geluk had om dag en nacht een haardvuur te laten branden! Dat dat bevorderlijk was voor een fijn en behaaglijk thuis in een tijd zonder centrale verwarming of elektrisch licht, is dus niet zo verwonderlijk.

dickens-cricket-on-the-hearth-le-grillion-titelblad

Titelblad van een Franse uitgave uit 1893 [publiek domein].

Een leuk weetje: Het is geen toeval dat Japie Krekel uit Pinoccio een krekel is, en geen ander klein insect. Hij is – net als de krekel in het verhaal van Dickens – ook een soort beschermengel. Hij speelt daarnaast tevens het geweten van de jongen, en probeert hem voor kwaad te behoeden.

En een kerstverhaal in januari?

Overheersender dan een actieve verhaallijn zijn de omschrijvingen van het huisgezin van koerier John Peerybingle en zijn vrouw Dot. Ook maken we kennis met hun hulp Tilly Slowboy, die met haar onhandigheid zorgt voor de nodige slapstick, en dorpsgenoten zoals de onaardige speelgoedmaker Tackleton en arbeider Caleb Plummer en diens blinde dochter Bertha. Hier blinkt Dickens weer uit in zijn originele karikaturen. In John en Dot het gemoedelijke echtpaar, in Bertha de bijna heilige gehandicapte (zei iemand Tiny Tim?), terwijl de speelgoedfabrikant qua karakter een verre neef lijkt van Ebenezer Scrooge.

Het leuke is dat ze ondanks hun bekende eigenschappen ook echt weer interessante karakters zijn. Ik vond de speelgoedmaker die een hekel heeft aan kinderen – en dus lelijk speelgoed maakt – echt briljant gevonden.

dickens-cricket-on-the-hearth-wagen

Koerier John Peerybingle in zijn wagen (1910) [publiek domein].

Het verhaal speelt zich af in de laatste drie dagen van januari. Wacht… januari?! Blijkbaar vond Dickens het een leuk idee om zijn ‘kerstgevoel’ over te brengen naar een niet-kerst setting. En, eerlijk is eerlijk: Door alle knusheid lukt dat nog aardig ook. Vooral de manier waarop Dot ervoor zorgt dat Bertha een sociale middag kan verzorgen, is echt een feel-good moment. Zou Dickens hebben willen zeggen, dat we ook buiten de kersttijd naar onze medemens om zouden mogen kijken?

The Cricket On The Hearth is voor de moderne smaak behoorlijk sentimenteel. Net als in The Old Curiosity Shop worden emoties diep beleefd en is Bertha Plummer net als kleine Nelly half op weg naar een heiligverklaring. In de victoriaanse tijd, met name in de jaren 1840, vond men dit echter geweldig – iets om in je achterhoofd te houden als je alle zoetsappigheid even niet meer trekt.

dickens-cricket-on-the-hearth-mrs-fielding

De preek van Mrs. Fielding in het huis van de speelgoedmaker (1845) [publiek domein].

De plottwist in dit merkwaardige kerstverhaal komt pas voorbij de helft, en eerlijk is eerlijk: ik had hem absoluut niet zien aankomen! Chapeau voor Dickens! Daarop volgt een diep doorleeft stuk over belangrijke thema’s als trouw en ontrouw, en deceptie en bedrog. De verbeelding is hierbij heel belangrijk (zelfs fairies komen eraan te pas), en dit helpt een getroubleerd personage zichzelf en zijn leven weer op te pakken. Net als in zijn roman Hard Times laat Dickens zien dat niet alleen verstand en feiten, maar ook gevoel en verbeelding een belangrijk deel van ons leven uitmaken. En zo wordt het toch nog eind goed, al goed. Zoals dat hoort in een kerstverhaal.

Ik zou dit verhaal echt aanraden om lekker te lezen met de kerstdagen. Het is niet zo lang, en ik vond het zelf echt even wat anders dan anders. Je kunt het boek gratis downloaden via het Gutenberg Project, maar er zijn ook een (Engelstalig) gratis luisterboek en een tekenfilm op Youtube (uit 1967, nogal vrije interpretatie) beschikbaar. Voor ieder wat wils, dus!

Ik ga maar weer eens thee zetten. Kerstthee, natuurlijk.


Voor het schrijven van dit blog heb ik de volgende bronnen gebruikt:
Charles Dickens: The Cricket on the Hearth: A Fairy Tale of Home (1845). Via Gutenberg.org.

7 gedachten over “Nog een kerstverhaal van Charles Dickens: The Cricket On The Hearth

  1. Wat leuk geschreven! Al dat sentimentele klinkt heel ‘Dickens’ (ik kon er ook niet zo goed tegen in The Old Curiosity Shop), maar ik ben wel benieuwd. Een speelgoedmaker die lelijk speelgoed maakt omdat hij niet van kinderen houdt klinkt grappig, hoe kom je er op!

    • Wat leuk, twee goede voornemens in één klap! Het verhaal heeft wel een rustig tempo hoor, ik weet niet of dat werkt tijdens een fikse workout (maar ja, ik ben dan ook nooit in de sportschool te vinden. :-P).

  2. Wat apart van die krekel, echt nooit geweten. Maar goed ik vond Japie in Pinokkio altijd al wel wat vreemd, dus dit is een fijne verklaring. Waren krekels dan ook in de victoriaanse tijd een soort geweten?

    Trouwens de hoofdreden dat ik een reafir plaats is omdat ik in de bieb de serie dickensian heb geleend. Ik ben zelf totaal niet thuis in Dickens, vind zijn verhalen vaak niet door te komen (komt vaak mede door de bladspiegel en klein lettertype) maar je kunt het ook kijken zonder kennis van Dickens. Ik ben nu bij aflevering vier en tot nu toe is het erg leuk gedaan. Spannend, grappig, romantisch en mooie kostuums. Dus dacht is vast iets voor Josephine.

    • De betekenis van krekels heb ik ook even moeten opzoeken; en voor de victoriaanse tijd kom ik tot nu toe vooral het huiselijke aspect tegen. Wel grappig om te horen dat jij ook Japie Krekel een beetje apart vond, dat had ik ook namelijk.

      Bedankt voor de tip! Ik heb de DVD van Dickensian toevallig begin december voor mijn verjaardag gekregen, en ik vind de serie erg leuk. Ik ben bij aflevering 8. Misschien volgt er wel een recensie… Jij ook veel plezier met kijken!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.