Filmtip: EMMA. (2020)

In onze kerstvakantie keken Mr. W. en ik met veel plezier – en voor de tweede keer – naar de jongste Austen-verfilming EMMA., naar de klassieker By a Lady uit december 1815. En omdat we erg hebben genoten van deze bijzondere film, leek het me leuk om mijn gedachten erover met jullie delen. Voor wie de film nog moet zien, of nóg een keer zou moeten zien.

Deze verfilming van Jane Austens Emma was bepaald niet de eerste. Zo verschenen er maar liefst twee verfilmingen in 1996; één als TV-film en één voor in de bioscoop, laatstgenoemde met niemand minder dan Gwyneth Paltrow in de hoofdrol. Bovendien werden beide films in 2009 nog eens vergezeld door een vierdelige BBC-miniserie. Je zou je kunnen afvragen: Wat heeft een nieuwe verfilming dan nog toe te voegen?

Filmposter van EMMA. © 2019 Focus Features, LLC. All Rights Reserved. Bron: Imbd.com.

Maar de makers van EMMA. (bewust gestileerd met hoofdletter en punt) hebben door gewaagde keuzes in cameravoering, choreografie, en script een waardige moderne adaptatie vervaardigd, die recht doet aan zowel de historische setting van het verhaal als aan de verwachtingen van een 21e-eeuwse kijker. En terwijl de eerdere films bij mij nauwelijks een indruk achterlieten – ik was eerlijk gezegd vergeten dat ik ze al gezien had – bleef de productie uit 2020 door mijn hoofd gaan.

Al vanaf de openingsscène is EMMA. alleenheerseres binnen haar eigen domein. Dat geldt niet alleen voor de film als geheel, maar ook voor de leading lady. Anya Taylor-Joy speelt Austens heldin-met-gebreken met een combinatie van koele berekening en lichtvoetige komedie, en neemt daarmee gelijk de teugels in handen.

Daarbij wordt ze perfect bijgestaan door multitalent Johnny Flynn. Deze portretteert een opvallend jonge, warmbloedige en openhartige Mr. Knightley. Een staande ovatie verdient ook Bill Nighy, die als de melancholieke, hypochondrische vader Henry Woodhouse iedere scène waarin hij verschijnt naar zich toe trekt.

Wat het klassieke Austen-verhaal betreft blijft EMMA. dicht bij het bronmateriaal – met een paar 21ste-eeuwse twists.

Zeven jaar na het huwelijk van haar oudere zus woont Emma Woodhouse nog altijd met haar oude vader samen op het landgoed Hartfield. Emma staat alom bekend als “handsome, clever and rich”. Ondanks het feit dat zij voor veel jongemannen een aantrekkelijke match zou zijn, schenkt Emma er geen enkele gedachte aan om zelf in het huwelijksbootje te stappen. Haar zelfstandige en vrije positie op Hartfield bevalt haar best.

Anya Taylor-Joy in EMMA. (2020). © 2019 Focus Features, LLC. All Rights Reserved. Bron: Imbd.com.

A single woman in possession of a good fortune…

It is a truth universally acknowledged, that a single man in possession of a good fortune, must be in want of a wife.”– zo luidt de iconische eerste zin van Pride and Prejudice. Maar voor de geprivilegieerde Emma heeft trouwen geen enkel nut. Deze premisse geeft een mooi inkijkje in de verschillende posities van mannen en vrouwen in de tijd van Jane Austen: Een ongetrouwde vrouw met geld en status had meer bewegingsvrijheid dan een getrouwde vrouw. Dus waarom zou je trouwen, als het je geen voordelen zou geven? Van werkelijke liefde heeft de hoofdpersoon in ons verhaal echter nog geen kaas gegeten…

Een echtgenoot zoeken staat dus niet op Emma’s to do-lijstje. In plaats daarvan schenkt ze er een bijzonder genoegen in om mensen in haar omgeving aan elkaar te koppelen. Zo heeft ze naar eigen zeggen de hand gehad in de verbintenis tussen haar zus Isabella met John Knightley, en ook in het huwelijk van haar gouvernante Miss Anne Taylor met de oudere Mr. Weston. Dat smaakt naar meer! Emma is erg in haar nopjes met haar talent voor cupido, en is voorlopig niet van plan om haar pijl en boog in de wilgen te hangen.

Zo is haar nieuwste vriendin/project de jonge, onbemiddelde Harriet Smith. Deze is groen als gras, en totaal niet op de hoogte van de omgangsregels binnen Highbury’s high society. De grootste uitdaging vormt het feit dat van Miss Smith niet bekend is wie haar ouders zijn. Ze is een natural child: een illegitieme dochter, dus. En dat beperkt haar vooruitzichten op de 19e-eeuwse huwelijksmarkt aanzienlijk. Maar Emma ziet juist kansen. Onder haar voorbeeldige begeleiding, en met wat slimme introducties, moet zelfs de onnozele Harriet binnen no time een gegoede gentleman aan de haak geslagen hebben.

Mia Goth en Anya Taylor-Joy in EMMA. (2020) © 2019 Focus Features, LLC. All Rights Reserved. Bron: Imbd.com.

Huisvriend George Knightley (de broer van Emma’s zwager John) ziet het allemaal met lede ogen aan: Waar haalt Emma de arrogantie vandaan om zich met het levensgeluk van anderen te bemoeien? En dat terwijl ze nog nauwelijks iets van de wereld heeft gezien, en zelf nog nooit moeilijkheden heeft gekend. Wat geeft haar het recht om een arm schaap als Miss Smith te laten wegdromen bij de gedachte aan hooggeplaatste types? Dit terwijl Harriet haar affecties al beantwoord heeft gezien door de plaatselijke boerenzoon Robert Martin, die een veel geschiktere partij zou zijn!

Emma weet natuurlijk niet van wijken, en zet haar plan door om haar jonge vriendin voor het voetlicht te brengen bij Mr. Elton, de dominee. Deze man is voor de kijker duidelijk een onuitstaanbare gluiper, die veel te gretig op de visites met de beide dames inspringt. En binnen de rituele dans van 19e-eeuws decorum is dan een misverstand gauw ontstaan…

Vanity working on a weak head, produces every sort of mischief…” ― Mr. George Knightley

Hetzelfde geldt voor de publieke opinie rond de figuur van Frank Churchill. Deze erfgenaam van zijn rijke oom en tante Churchill, die hem destijds als hun eigen zoon hebben aangenomen, wordt in Highbury en omstreken gezien als de ideale vrijgezel. De enige die een kritische noot durft te uiten is Mr. Knightley, maar niemand heeft zin om naar hem te luisteren.

Wanneer Frank Churchill dan eindelijk ten tonele verschijnt, is vrijwel iedereen meteen van hem gecharmeerd. Maar Churchill is niet de enige nieuweling in Highbury. Ondertussen heeft de kletsgrage Miss Bates bezoek gekregen van haar nichtje Jane Fairfax. En daar zat Emma nu helemaal niet op te wachten.

“Jane Fairfax! Good God! You are not serious?” Mrs. Weston heeft een verrassend nieuwtje voor Emma. Afbeelding door C.E. Brock, uit de geïllustreerde uitgave van Emma uit 1909 [Publiek domein].

Wanneer dan uiteindelijk het grote, onvermijdelijke Austen-bal plaats heeft, worden de kaarten nog eenmaal flink geschud. Terwijl de naïeve Harriet Smith hoopvol omhoog kijkt naar een onverwachte danspartner, ontdekt Emma voor het eerst in haar leven dat haar eigen gevoelens een stuk complexer zijn dan ze had durven dromen. En op welk potje dan welk dekseltje past is een ingewikkeld vraagstuk waar geen pasklaar antwoord voor te vinden valt. Tenminste niet zonder scherven…

“She absolutely refused to allow me.” Onenigheid tussen Emma en Mr. Frank Churchill. Afbeelding door C.E. Brock, uit de geïllustreerde uitgave van Emma uit 1909 [Publiek domein].

My Queen Bee…

Jane Austens karakters fladderen met het grootste plezier van scène naar scène in deze bonte, maar tevens messcherpe verfilming. Voor mijn gevoel weet EMMA. Austens verfijnde humor en maatschappijkritiek beter te vangen dan eerdere versies op het witte doek. De traditionele mores van de Engelse elite worden niet tot vervelens toe voorgekauwd, maar grotendeels bekend verondersteld bij de kijker, zoals dat voor eigentijdse lezers ook zal hebben gegolden. Zo ontstaan regelmatig gelaagde scenes, waarbij subtiele interacties grote gevolgen kunnen hebben. Hierdoor blijven Austens vileine observaties over de zin en de onzin van het web aan regels in haar tijd overeind.

Naast de keuze voor passende historische dialogen – vaak zelfs letterlijk uit Austens originele werk – schittert de film ook in vormgeving en cameravoering. Door voor bijzondere invalshoeken te kiezen krijgen we dan weer zeer intieme, en dan weer bewust afstandelijke beelden van het verhaal. Zo zien we aan de ene kant kleedscènes van zowel Emma als Mr. Knightley (het equivalent van de vijverscène uit Pride and Prejudice), om te laten zien dat hooggeplaatste personen eigenlijk ook maar gewone mensen zijn. De rondleiding door Knightley’s galerij op Donwell Abbey geeft ons daarentegen meer distantie van alle spelers, zodat we als kijker onze eigen conclusies kunnen trekken over de ingewikkelde kluwen van sociale relaties.

“I stood for a minute, feeling dreadfully…” Harriet ontmoet Robert Martin en diens zus in de dorpswinkel, op een illustratie van C.E. Brock, uit de geïllustreerde uitgave van Emma uit 1909 [Publiek domein].

De filmmakers van EMMA. hebben verschillende keuzes gemaakt om de blik van de kijker vast te houden – en met succes. Zo is het hele kleurpalet sprankelend en fris, terwijl de historische details van kostuums, interieurs en etenswaren tot in de puntjes zijn verzorgd. Het is een feest voor het oog. En alsof dat nog niet genoeg is, krijgen we met enige regelmaat op onverwachte momenten stukjes amusante choreografie te zien, zoals de bedienden die om Mr. Woodhouse en Emma heen dartelen, of de keurig waggelende ‘kippetjes’ van Mrs. Goddard’s school. De moderne kijker die eventueel last heeft van een korte aandachtsspanne heeft altijd wat te zien!

Last but certainly not least is er dan nog de originele soundtrack bij de film. De mengeling van statige piano-suites en a-capella volksliedjes vervoeren de kijker terug naar 1815. Met een mooie titelsong door… Mr. Knightley zelf. Wat wil je nog meer?

Meer veren passen er geloof ik niet bij in de hoed van EMMA. Voor wie nu nog niet overtuigd is, zou ik zeggen: Ga ‘m vooral kijken! De film is te digitaal te verkrijgen bij YouTube Movies, en als DVD te bestellen bij bijvoorbeeld bol.com of Amazon.nl.

Tijd voor een lekker warme pot thee… Zeg, voel ik het nou tochten?

4 gedachten over “Filmtip: EMMA. (2020)

  1. Een prachtige film! De ingewikkelde regels en omgangsvormen worden mooi gespeeld door goede acteurs. Eigenlijk ben ik geen filmliefhebber, maar sommige films vind ik heel goed. Dit is er 1 van. Het heeft niet niet de periode te maken waarin de film speelt, maar met de sfeer die de film uitstraalt. Afgelopen zaterdag zag ik De Beentjes van Sint Hildegrard. Ook zo mooi.
    Maar kom me niet met een film vol geweld, maar smaken verschillen natuurlijk.

    • Wat leuk dat jij deze film ook zo goed vond! Misschien kan ik je dan – als kritische kijker – ook nog de serie Cranford van de BBC aanraden. Deze heeft ook een prachtige sfeer.

      Films met geweld zijn ook aan mij niet besteed, dus vaak zul je die op dit blog niet tegenkomen. 😉

  2. Vlak voor de 1ste lockdown zag ik deze versie van EMMA. samen met mijn dochter en vriendin en wat hebben we ervan genoten. Van Emma en Mr. Knightley, maar bovenal van de vader. Hij was hilarisch. Echt geweldig. Ik heb de dvd in huis en kijk hem met regelmaat.

    • Ja, wij hebben ook de DVD. Soms is het gewoon fijn om een film zelf te hebben, omdat streamingsdiensten regelmatig van aanbod wisselen. Het leuke is dat je bij deze film ook telkens weer nieuwe kleine details opvallen, die je eerder niet gezien had.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.