Mijn kerstrecept voor dit jaar heeft een persoonlijk tintje. Het komt namelijk niet uit een gedrukt kookboek, maar staat met de hand uitgeschreven op een los velletje papier, dat ik per toeval vond in mijn editie van Beeton’s Book of Household Management uit ca. 1886. Ontzettend leuk, vooral omdat ik de naam ken van de persoon van wie het kookboek is geweest. Ene Clara kreeg het recept voor Gingerbread in december 1893 van een familielid of vriendin. En nu kunnen jullie het ook maken!
Vorige week vertelde ik jullie al over het kookboek van Mrs. Beeton, dat vanaf de jaren 1860 tot ver in de 20e eeuw erg succesvol was. Op eBay kocht ik een exemplaar dat rond 1886 verscheen, met vele mooie kleurenplaten erin. Die platen laat ik een andere keer aan jullie zien, maar voor de aanstaande kerstdagen wil ik alvast een handgeschreven recept met jullie delen, dat tussen de blaadjes van mijn editie verscholen zat!
Voorin ‘mijn’ Beeton’s Book of Household Management staat een opdracht: “Presented to Clara Colebourn – Christmas 1886” waaruit blijkt dat ene Clara het boek cadeau kreeg voor Kerstmis in het jaar 1886. Een mooi en kostbaar kerstgeschenk! Ik vraag me er trouwens bij af of de betreffende Clara misschien net verloofd of getrouwd zal zijn geweest, want het kookboek van Mrs. Beeton was een typisch geschenk aan jonge bruiden in die tijd.
Een handgeschreven recept voor Clara
Toen ik het kookboek uit 1886 gekocht had, bleken er dus enkele handgeschreven recepten in te zitten. Soms haastig gekriebeld, alsof de schrijver snel een mondeling overgeleverd recept op een kladje papier heeft gezet – en soms heel duidelijk als klein geschenkje aan de eigenaresse van het kookboek. Deze bijdrages zijn vaak zorgvuldig met de hand geschreven op een mooi vel papier. Zo ook een recept voor gingerbread, dat is ondertekend met de datum, 27 december 1893, en de initialen L.G.
Ik kan het me helemaal voorstellen: Zou Clara dit gingerbread hebben gegeten bij haar vriendin, tante of buurvrouw, en het zo lekker hebben gevonden dat ze om het recept heeft gevraagd? Of was de gever in kwestie juist zelf dol op dit baksel, en gaf het recept ervoor daarom door aan een geliefde? Het zijn leuke speculaties waar ik natuurlijk nooit het ware verhaal achter zal weten. Maar het gebak kunnen we wel proeven! Zo ontdekte ik toch iets over de persoonlijke smaak van Clara, of die van haar gulle geefster. Minimaal één van beiden moet van een beetje pit hebben gehouden.
Bijzondere ingrediënten
Want geen gingerbread zonder ginger. Voordat ik op het recept overga, wil ik daarom eerst iets zeggen over de hoeveelheid gember in het recept. Het viel me meteen op dat dit gebak werkelijk een gemberbrood is; het is het hoofdbestanddeel van de smaakmakers in het recept. Op 1 pond bloem gebruikt de mysterieuze L.G. maar liefst zo’n 55 gram gemalen gember. Dat is ontzettend veel, zeker als je het vergelijkt met de recepten die Eliza Acton en Mrs. Beeton geven voor vergelijkbaar gingerbread. Daar zit maar de helft van de hoeveelheid in die L.G. voorschrijft!
Ik kan hiervoor twee verklaringen vinden: De eerste is, dat Clara en/of de receptschrijfster erg van gember hielden, en een bijna on-Victoriaanse voorliefde voor pittige hapjes hadden. Ze wijken tenslotte behoorlijk af van de kookboekenschrijfsters van hun tijd. Tegelijkertijd zal hun gingerbread wellicht niet zo sterk gesmaakt hebben als ik hem geproefd heb, omdat specerijen in de Victoriaanse tijd vaak wat minder sterk smaakten dan tegenwoordig. Dit heeft een simpele reden: de aanvoertijd van exotische specerijen. Een nieuw potje gemalen gember uit de supermarkt smaakt tenslotte ook een stuk sterker dan gember die je al twee jaar achterin je keukenkastje hebt staan.
Maar goed, pittig is deze cake dus zeker. Ik heb hem twee keer gemaakt, met de oorspronkelijke hoeveelheid, en met de helft ervan. Mr. W. hield erg van de pittige variant, maar voor mij was die wat te sterk. Gelukkig sta ik ook met de halve hoeveelheid gember nog in de traditie van Victoriaanse chefs. Eliza Acton raadt voor kinderen sowieso een mindere hoeveelheid gember aan, vanwege de pit.
Nog een laatste opmerking over de benodigdheden: In dit recept wordt black treacle gebruikt, een bekend ingrediënt uit de Britse keuken. Dit is in Nederland niet in de supermarkt te verkrijgen, maar wel onder de noemer blackstrap molasse in natuurwinkels, zoals Holland & Barrett.
En dan nu de vertaling naar de moderne keuken:
Recept: Victoriaans gingerbread
Ingrediënten voor 36 stukjes:
- 450 gram bloem
- 450 gram black treacle
- 110 gram lichtbruine basterdsuiker
- 110 gram boter
- 2 eieren (M)
- 25 gram gember (of 55 gram voor durfals!)
- 1 tl karwijzaad
- 1 tl gemalen piment
- Het sap van 1 kleine citroen
- 1 tl baking soda
- Een klein scheutje warme melk
Bereidingswijze:
Neem een ondiepe vierkante of rechthoekige bakvorm – mijn bakplaat was bijvoorbeeld 26 x 38 x 4,5 cm groot. Vet de bakplaat goed in met boter, en leg bakpapier op de bodem. Warm de heteluchtoven voor op 165 °C.
Vermeng de bloem, suiker, gember, karwijzaad en piment in een grote kom. Klop de eieren flink luchtig en zet apart. Doe de boter en de treacle in een pannetje en laat deze samen smelten, zodat alles goed gemengd is. Gebruik om te roeren een houten lepel.
Giet dit mengsel al roerende bij de droge ingrediënten. Het recept raadt aan om hiervoor een stalen vork te gebruiken, want het wordt een stevig deeg. Ik gebruikte zelf een handmixer met kneedhaken.
Wanneer dit geheel goed gemengd is, voeg je de eieren en het citroensap toe. Blijf goed roeren voor een luchtig beslag. Los de baking soda op in een klein scheutje warme melk, en voeg dit bij het beslag. Roer het geheel nog even goed door voor luchtig gebak; er mogen best wat luchtbelletjes in zitten.
Giet het beslag in de bakvorm en laat het een kwartiertje staan op een warme plek, bijvoorbeeld naast de voorverwarmde oven. Bak het gingerbread gedurende ongeveer 30 minuten. Haal het dan uit de oven en laat het 5 minuten afkoelen, voordat je het uit de bakvorm haalt. Laat dan het gingerbread volledig afkoelen voordat je het aansnijdt. Ik sneed uit deze koek circa 36 mooie stukjes.
Dit gingerbread is zeer geschikt voor op een koude winteravond. De specerijen zorgen ervoor dat je het helemaal warm krijgt van binnen; lekker voor bij een kopje Engelse thee. Mr. W. was groot fan van het originele recept met de grote hoeveelheid gember (55 gram). Voor mij was dat wat te sterk, en ik vond ongeveer de helft (25 gram) een lekkere hoeveelheid gember. Ook in onze vriendenkring verschillen de meningen hierover. Probeer het uit naar je eigen smaak! Het gingerbread is, als je het in een afgesloten trommel bewaard, ongeveer een week houdbaar, en kan goed in stukjes ingevroren worden.
Ik wens jullie veel plezier met bakken, met een fijn kerstmuziekje op de achtergrond. Ondertussen zet ik nog een kopje kerstthee.
P.S. Zin in ander kruidig kerstgebak? Probeer dan eens deze gingerbread cookies!
Wat ziet het gemberbrood (dat woord klinkt in het Nederlands meteen wat grappiger dan in het Engels, vind ik) er lekker uit! Ik kan me voorstellen dat je voor een kleinere hoeveelheid gember bent gegaan. Juist lekker, lijkt me! De smaak van gember kan anders zo overheersend zijn.
Bedankt voor de complimenten, Romy. Het was ook erg lekker!
Tsja, je wilt zo’n smakelijke lekkernij uiteindelijk wel met de kerst aan alle familieleden kunnen voorzetten, en ik denk niet dat de kleinsten onder hen echt blij zullen zijn met de grote hoeveelheid gember…